Neutralisatietechniek 4: Veroordeling van de veroordelaars
In deze blog zijn we aangekomen bij neutralisatietechniek nummer vier: Veroordeling van de veroordelaars. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Ook deze neutralisatietechniek passen we in de dagelijkse praktijk, bewust of onbewust, vaak toe. Denk bijvoorbeeld aan een parkeerwachter die ons een boete uitschrijft, omdat we geen geld in de meter hebben gegooid. Normaal betalen we altijd netjes, maar net deze ene keer dachten we: Ik heb haast, ik moet even snel de stad in, ik neem het risico. Juist die dag ziet u dat er bij terugkomst bij de auto een bon uitgeschreven wordt. U probeert nog te redden wat er te redden valt, maar de parkeerwachter is niet van zijn stuk te brengen. Komt de volgende gedachte u bekend voor? “Wat een vervelend persoon dat hij het niet door de vingers ziet. Wat moet hij een rotbaan hebben. Ga belangrijkere dingen doen, zoals boeven vangen ofzo.” Een ander voorbeeld in dezelfde categorie: Een politieagent met een lasergun langs de weg die u flitst, omdat u te hard rijdt. Roept dat op het betreffende moment, of als u later thuis de envelop van het CJIB opent, dezelfde gevoelens op?
Waarom ervaren we deze gevoelens? Het parkeerbeleid en de bijbehorende handhaving voorkomen dat het te druk wordt in de stad. Vinden we het niet belangrijk dat we rustig en veilig door het stadscentrum kunnen lopen? Vinden we het niet belangrijk dat de snelheidscontrole de kans op ongelukken vermindert? Wat vinden we van iemand die met een te hoge snelheid een (dodelijk) ongeluk veroorzaakt? Natuurlijk hechten we waarde aan de regels die we met elkaar hebben opgesteld. Natuurlijk vindt iedereen het verschrikkelijk als je iemand zou aanrijden, omdat je te hard rijdt. Niemand wil dat op zijn geweten hebben. Het is daarom goed dat dat wordt gehandhaafd. Toch stoppen we niet altijd geld in de meter en rijden we soms te hard op stukken waarvan we weten dat het niet slim is. We weten dat we daarmee een risico nemen. Als iemand ons hierop wijst, worden we soms boos op de boodschapper. Waarom doen we dat? Kortom, waarom veroordelen we de veroordelaars
Verschuiven van de aandacht
Bovenstaande gevoelens en ervaringen leggen Sykes en Matza uit aan de hand van de vierde neutralisatietechniek ‘veroordeling van de veroordelaars’. Door de veroordelaars, zoals handhavers en toezichthouders, zelf te veroordelen, verschuiven we de aandacht van ons eigen (foutieve) gedrag naar de motieven en het gedrag van degene die ons gedrag afkeurt. Door het veranderen van het onderwerp van het gesprek en daarmee de veroordelaar ‘aan te vallen’, is het eenvoudiger het foute karakter van ons eigen gedrag te onderdrukken of de fout aan de aandacht te onttrekken. Hierdoor komt het voor ons minder hard aan.
Niet wijzen naar de top, maar wijzen aan de top
Binnen het compliance werkveld vindt het gebruik van de techniek ‘veroordeling van de veroordelaars’ ook, bewust of onbewust, plaats. Een duidelijk voorbeeld levert de implementatie van de nieuwe privacyregels op naar aanleiding van de komst van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Op 25 mei 2018 is de AVG in werking getreden en moeten organisaties compliant zijn met de nieuwe regels. Indien organisaties niet aan de regels voldoen, kan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) hoge boetes opleggen. Voor veel organisaties is het echter geen haalbare kaart gebleken om op tijd aan de nieuwe regelgeving te voldoen. Ook de AP zelf zou bij het van kracht gaan van de AVG nog niet helemaal klaar zijn geweest om te kunnen handhaven. Voor sommige organisaties een mooie gelegenheid om naar de toezichthouder zelf te wijzen. Echter, waarom zouden deze organisaties dit argument aanvoeren? Is het daarom minder erg dat de betreffende organisatie niet aan de regels voldoet? Moet de organisatie niet altijd zorgdragen voor een goede bescherming van de persoonsgegevens?
Ook op andere gebieden binnen compliance zien we dat de ‘veroordeling van de veroordelaars’-techniek wordt toegepast. Zo kan worden gedacht aan klokkenluiders die er helaas niet altijd goed vanaf komen, wanneer zij misstanden in de organisatie melden. De klokkenluiders kunnen te maken krijgen met pesten, ontslag of kunnen door de beroepsgroep zelfs geheel worden buitengesloten. Hierbij valt te denken aan de bekende Nederlandse klokkenluider Ad Bos die de bouwfraude aan het licht heeft gebracht.
Daarnaast is het ook mogelijk dat werknemers bij kritiek vanuit de leiding op het niet naleven van de interne regels, naar de leidinggevenden zelf wijzen met het verwijt dat zij ook niet altijd even streng met de betreffende regels omgaan. Bij de techniek ‘veroordeling van de veroordelaars’ is dus wellicht voor de leiding, evenals voor de (externe) toezichthouders, nog een belangrijke rol weggelegd. Benieuwd naar de invulling van deze rol en naar de betekenis van ‘tone at the top’? Lees het in onze laatste blog! Deze afsluitende blog zal, na de blog van komende week over neutralisatietechniek 5 ‘beroep op hogere loyaliteiten’, de reeks afsluiten. Houd dus onze website en LinkedIn goed in de gaten!
Marieke Putters
Voorgaande blogs uit deze reeks zijn hier te lezen:
