Vincent Weidenaar
Onlangs verscheen er een bericht in diverse media dat Zweedse criminelen Spotify gebruiken om geld wit te wassen[1]. Hieruit blijkt maar weer eens hoe inventief criminelen zijn als het gaat om witwassen van geld. Maar hoe werkt deze vorm van witwassen precies?
Uit de berichtgeving blijkt dat het zou gaan om artiesten die verbonden zijn aan criminele bendes. De criminelen plaatsen de muziek van deze artiesten op Spotify. Vervolgens betalen ze met zwart geld -al dan niet in de vorm van crypto’s – personen of partijen die op een geautomatiseerde manier zorgen voor een hoog aantal streams van deze muziek op Spotify, zogenaamde clickfarms. Spotify betaalt uiteindelijk een royaltyvergoeding aan de criminelen op basis van het hoge aantal streams. Voor 1 miljoen streams zou een artiest in Zweden tussen de 40.000 en 60.000 kronen krijgen, omgerekend tussen de 3.400 en 5.000 euro. Aan het eind van het liedje heeft de crimineel zijn zwarte geld witgewassen.
Op het eerste gezicht lijkt dit een creatieve vorm van trade-based money laundering (TBML). De FATF definieert TBML immers als “the process of disguising the proceeds of crime and moving value through the use of trade transactions in an attempt to legitimize their illegal origins or finance their activities”[2]. Maar er zijn twee belangrijke verschillen. Normaal gesproken veronderstelt TBML in de praktijk een samenzwering tussen de partijen betrokken bij de transactie. De waarde op papier van een transactie wijkt af van de werkelijke waarde van de geleverde goederen of diensten. Beide partijen zijn hiervan op de hoogte. Er kunnen ook derde partijen bij betrokken zijn die onwetend en onschuldig zijn. In dit geval is dat Spotify. Bij de “klassieke” vorm van TBML fungeren deze derde partijen slechts als een middel, een vehikel, om de gelden wit te wassen. Ze worden financieel niet benadeeld. En hier zit het verschil met de Spotify-scam, Spotify wordt immers wel degelijk benadeeld. Sterker nog: vanuit het perspectief van Spotify is dit niets anders dan oplichting. Maatschappelijk gezien ligt de schade overigens wellicht niet zo zeer bij Spotify als wel bij de legitieme, dat wil zeggen niet-criminele, artiesten. Het geld dat Spotify uitkeert aan de criminele artiesten kunnen ze immers niet uitkeren aan legitieme artiesten.
Een ander verschil met traditionele vormen van TBML is dat er na de transactie nog steeds evenveel zwart geld in omloop is als voor de transactie. De criminelen hebben hun zwarte geld immers betaald aan de clickfarms. Deze clickfarms zullen op hun beurt dit geld, dat ze met criminele activiteiten (oplichting) hebben verkregen, wit moeten wassen om het te kunnen gebruiken. Vermoedelijk zitten zij in landen waar dit in de praktijk een minder groot probleem is.
Al met al kun je stellen dat het een gewiekste vorm van oplichting is waarmee tegelijkertijd geld wordt witgewassen. Hoe moet een bank hier nu in de praktijk mee omgaan? Zou een bank moeten proberen in te schatten of het waarschijnlijk is dat een rapper een bepaald omzetniveau haalt op Spotify? Ik denk dat we dat niet kunnen verwachten. Of ligt dit meer op het bordje van Spotify? Het bedrijf geeft aan dat minder dan 1 procent van alle streams op Spotify kunstmatig is en dat deze onmiddellijk worden geregistreerd voordat uitbetalingen plaatsvinden. Ook daar lijken we dus niet al te veel van te hoeven verwachten.
Wat witwasbestrijders in ieder geval kunnen leren van de Spotify-scam, of ze nu bij een bank werken of bij een organisatie zoals Spotify, is dat ze altijd creatief, flexibel en out-of-the-box moeten blijven denken. Wat dat betreft is het nooit (of juist altijd) hetzelfde liedje.
[1] Spotify blijkt een paradijs voor Zweedse witwassers | Tech | NU.nl, ‘Zweedse criminelen gebruiken Spotify om geld wit te wassen’ | RTL Nieuws
[2] FATF, Best Practices on Trade Based Money Laundering, London: Financial Action Task Force, 2008.