Op 28 april 2025 is het Werelddag voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk met specifieke aandacht voor Revolutionizing health and safety: the role of AI and digitalization at work. De International Labour Organization (ILO) vraagt hiermee wereldwijd aandacht voor het belang van veilige en gezonde werkomstandigheden. Vaak ligt de focus op fysieke veiligheid, maar ook sociale en psychologische veiligheid verdienen structurele aandacht. Een belangrijk, maar soms nog onderschat, risico binnen organisaties is psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Daaronder vallen onder andere werkdruk, agressie én ongewenste omgangsvormen zoals pesten, (seksuele) intimidatie, discriminatie of agressie en geweld. Deze vormen van gedrag lijken soms ‘klein’ of ‘incidenteel’, maar kunnen grote impact hebben op medewerkers en teams.
Cijfers
Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van TNO en het CBS blijkt dat 17% van alle werknemers in 2023 te maken heeft gehad met ongewenste omgangsvormen op de werkvloer. De impact van ongewenste omgangsvormen is aanzienlijk. Werknemers die last hebben van ongewenste omgangsvormen nemen gemiddeld zeven extra verzuimdagen op. De kosten hiervoor bedragen 1,7 miljard euro. Ook kunnen ongewenste omgangsvormen leiden tot verminderde betrokkenheid, een slechte sfeer met verminderde productiviteit en efficiëntie als gevolg.1
Wettelijke verplichting en verantwoordelijkheid
Werkgevers hebben op grond van de Arbowet de verantwoordelijkheid om beleid te voeren dat gericht is op voorkoming c.q. beperking van psychosociale arbeidsbelasting. Dat betekent: risico’s op het gebied van ongewenste omgangsvormen in kaart brengen (zie hiervoor het nuttige document van de Nederlandse Arbeidsinspectie vermeld in voetnoot 1), passende maatregelen nemen en zorgen voor een veilige meldcultuur. Echter wet- en regelgeving en procedures alleen zijn niet genoeg. Hier ligt een belangrijke rol voor professionals zoals wij: compliance officers, integriteitsadviseurs, HR-adviseurs en vertrouwenspersonen. Het effectief tegengaan van ongewenste omgangsvormen vraagt om meer dan regels en procedures. Het begint bij het creëren van een veilige en integere organisatiecultuur. Een cultuur waar medewerkers zich veilig voelen en worden uitgenodigd om zich uit te spreken. Dat kan gaan om eigen ervaringen, zorgen over collega’s of het signaleren van grensoverschrijdend gedrag. Dit vraagt om structurele aandacht voor gedrag: in gesprekken, in leiderschap, in teamdynamiek én goed voorbeeldgedrag van leidinggevenden die veiligheid (in alle vormen) zichtbaar uitdragen.
Opkomende risico’s: de rol van AI en digitalisering op het werk
Naast werkdruk en ongewenste omgangsvormen, ontstaan er door technologische ontwikkelingen ook nieuwe risico’s. Zo speelt ook kunstmatige intelligentie (AI) een steeds grotere rol op de werkvloer. De ILO heeft daarom de rol van AI en digitalisering op het werk als specifiek thema voor deze Werelddag voor Veiligheid en Gezondheid benoemd.
Het gebruik van AI kan een gevoel van controleverlies of onzekerheid oproepen bij medewerkers welke invloed kan hebben op het gevoel van veiligheid bij medewerkers. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om werkgerelateerde veiligheid en gezondheid breed te benaderen waarbij alle risicofactoren en nieuwe (technische) ontwikkelingen ook worden meegenomen.
Oproep tot actie
Als vertrouwenspersonen merken wij hoe belangrijk het is dat organisaties een veilige en integere werkomgeving en cultuur niet alleen oppakken na incidenten, maar er juist preventief mee aan de slag gaan. Denk hierbij onder andere aan het opstellen van een Gedragscode gewenst gedrag, het in kaart brengen van risico’s op het gebied van ongewenste omgangsvormen, terugkerende awareness sessies binnen de organisatie over ongewenste omgangsvormen én het trainen van leidinggevenden in het herkennen en aanpakken van ongewenste omgangsvormen.
Wil je als organisatie aan de slag met het versterken van een veilige werkomgeving? Wij denken graag met je mee over passende ondersteuning, voorlichting en structurele borging binnen jouw organisatie. Ook bieden we verdieping via onze opleiding Integriteitsmanagement – voor wie integriteit écht wil verankeren in beleid én praktijk. Neem gerust contact met ons op.
