Voor veel compliance officers die net starten in hun functie is het af en toe flink wennen. De bijzondere positie van compliance in de organisatie is één van de factoren die het af en toe lastig maakt. Net als je opdracht/takenpakket, persoonlijkheid, jouw verhouding tot het werk, de mensen om je heen, de onderneming waar je werkt, eventuele actuele crisissituaties, noem maar op.
Bedrijfspolitiek
Er is één factor van betekenis die steeds weer voer is voor dialoog en discussie: de bedrijfspolitiek.
Politiek: waar komt het woord eigenlijk vandaan? Volgens Wikipedia is het woord politiek afgeleid van het Oudgriekse πολιτεία (politeia). Dit woord betekende onder meer: de burgerlijke samenleving; het leven als burger in de samenleving; staat; staatsvorm; en stads- of staatsbestuur. Politicologie concentreert zich, afgaand op hetzelfde artikel op Wikipedia, op vragen omtrent het tot stand komen van (collectieve) besluiten binnen en tussen staten. In het algemeen richt de politicologie zich op:
Als we het hebben over bedrijfspolitiek dan zouden we dus in bovenstaande beschrijving het woordje ‘staat’ kunnen vervangen door ‘bedrijf’. Als ik dan de beschrijving nog eens lees, raakt bedrijfspolitiek dus zowel de governance van een bedrijf (goed ondernemingsbestuur) als ook de bedrijfscultuur, waarin thema’s als vrijheid, macht, wijze van besluitvorming en oplossen van problemen een belangrijke plaats innemen.
Neem afstand en analyseer
Zoals we in onze opleidingen ook aan de orde stellen: er kan nooit geen cultuur zijn. Het is er altijd en in een organisatie heeft het een flinke invloed op het gedrag van mensen. Er is dan ook al verschrikkelijk veel over geschreven, ook in de context van compliance en integriteit. Geschreven, inderdaad. Dat is niet hetzelfde als het zelf meemaken. Want pas als je zelf voelt dat je bijvoorbeeld geplet dreigt te worden tussen verschillende belangen, merk je de werkelijke kracht van de bedrijfspolitiek en de impact die het op jezelf en daarmee ook je functioneren kan hebben.
Op dat soort momenten is het goed te bedenken hoe de situatie in elkaar steekt. Juist door jouw persoonlijke betrokkenheid is dat niet altijd eenvoudig. Neem er dus even de tijd voor zou ik je willen aanraden en praat erover met iemand die je vertrouwt. Het nemen van de tijd en het bespreken met iemand anders maakt, dat je even wat afstand kunt nemen tot de situatie waarin je verkeert of hebt verkeerd. Stap met andere woorden even in je spreekwoordelijke helikopter of duikboot en analyseer nu eens de situatie door verschillende brillen. “Verschillende brillen?”, hoor ik je misschien wel denken: “Hou eens op, het is toch duidelijk hoe het zit?” Dat kan voor jou zo zijn, omdat je altijd vanuit je eigen perspectief naar de wereld kijkt. En jouw blik op de wereld is uniek. Uniek omdat jouw filter is gevormd en gevoed door persoonlijkheid, opvoeding, opleiding, ervaringen, noem maar op.
Daarom is het van belang te verkennen, of er misschien ook andere beelden zijn van of opvattingen zijn over dezelfde situatie. Verken met andere woorden eens het filter van de andere betrokkenen in de situatie. Dat kan, door er gewoon eens naar te vragen: “Ik merk, dat we verschillend kijken naar deze situatie. Hoe kijk jij er tegenaan?” Dat is een niet heel erg moeilijke vraag en veroordeelt beide zienswijzen niet. Inzicht kan bij jou leiden tot meer begrip voor de standpunten van andere mensen en ook een beter beeld van de manier waarop je kunt omgaan met lastige situaties als deze. Ook jouw beeld kan beter begrepen worden door de ander als je de mogelijkheid krijgt (of neemt) om dat toe te lichten.
Kom tot de kern van de zaak
Misschien kom je zelfs met dit inzicht wel verder met elkaar, omdat je beter zicht krijgt op de kern van de zaak waar het om gaat. Het zou zomaar duidelijk kunnen worden op basis van welke principes, waarden en normen besluiten worden genomen of bepaald gedrag zichtbaar is. Het is goed voor te stellen dat het ook interessant is van de compliance officer te horen waarom hij een bepaald advies geeft of tot een bepaalde conclusie komt bijvoorbeeld. Juist het bespreken van deze onderwerpen maakt het vak van compliance officer zo interessant en uitdagend. Niet zozeer het bespreken van veranderingen in welke wet- en regelgeving dan ook, maar het doordringen tot de kern van de organisatie: Waarom doen we de dingen zoals we die doen? En in welke mate komt dat overeen met hoe we willen dat we de dingen doen? Geweldige gespreksstof die vaker heeft geleid tot een veel beter begrip voor de rol die de compliance officer speelt in de organisatie. Vaak leidt dit ook tot een effectievere en efficiëntere inzet van allerlei maatregelen om risico’s te beheersen, zoals beleid en procedures.
IJsberg
De ijsberg is een geliefd object om modellen in weer te geven. Het bijzondere van een ijsberg is natuurlijk dat slechts 10% van de ijsberg zichtbaar is. De rest, 90%, is niet zichtbaar en bevindt zich onder de waterlijn. Het model maakt duidelijk dat gedrag voortkomt uit zaken die je niet meteen ziet, maar er wel degelijk zijn.
Ook DNB heeft gebruik gemaakt van de ijsberg om aan te geven dat gedrag van mensen in ondernemingen wordt gevoed. In de goed leesbare publicatie ‘Toezichtmethodieken gedrag en cultuur’ beschrijft DNB dat gedrag het zichtbare deel van de ijsberg is, dus boven de waterlijn. Onder de waterlijn bevinden zich twee lagen. De eerste lijn is groepsdynamiek en gedragspatronen, de tweede lijn helemaal onderaan bestaat uit de mindset. Deze beide lagen voeden het zichtbare gedrag.
Als je dus een beter inzicht wilt vormen op het gedrag in organisaties zou het een idee kunnen zijn je te verdiepen in de dingen die je niet meteen ziet, maar er dus wel zijn.
Politiek correct
Tot zover de oprecht goed bedoelde tips voor het omgaan met spanningen in de praktijk, die ons waarschijnlijk allemaal bekend voorkomen. ‘Politiek correct’ staat voor mij voor iets dat je wel zegt of doet, terwijl iedereen begrijpt dat je eigenlijk iets heel anders zou willen zeggen of doen. Waarom gedragen mensen zich soms politiek correct? Ik zou zeggen: omdat ze denken dat het meer oplevert dan ander gedrag. Zo simpel is het volgens mij. Als dit politiek correct gedrag bijvoorbeeld van iemand verwacht wordt in de uitoefening van zijn of haar functie, dan levert dit gedrag dus meer op, dan dat je dat gedrag niet zou laten zien. Je zou wel eens in een normoverdragend gesprek met je leidinggevende terecht kunnen komen, en geef toe, daar zit niemand op te wachten, toch?
In deze blog wil ik niet pleiten voor politiek correct gedrag. Het is echter wel interessant na te denken over de reden die mensen ertoe aanzet. Het vergt namelijk een voorafgaande afweging tussen belangen, waarbij kennis van ‘rattengedrag’ goede input vormt, zoals schrijver Joep Schrijvers betoogt in zijn boek ‘Hoe word ik een rat?’. In zijn boek, dat vaker wordt aangehaald als we het hebben over streken in organisaties, komen allerlei factoren in de bedrijfspolitiek naar voren. Aardig om eens te lezen.
Ben je benieuwd naar meer concrete verhalen over het wel en wee van bekende financiële ondernemingen met vaak een stevig verband met integere en beheerste bedrijfsvoering? Je zou eens kunnen kijken of in de onderstaande lijst een boek zit dat je aanspreekt, keuze genoeg:
• De Prooi (ABN-Amro)
• De Staatsbank (ABN-Amro)
• Eerlijk over later (Aegon)
• De Duistere Bank (Deutsche Bank)
• Dit kan niet waar zijn (Financiële sector)
• In het hol van de leeuw (ING Bank)
• De afrekening (ING Bank)
• De bank van de goede bedoelingen (Rabobank)
• De pijnbank (Rabobank)
• De ondergang van de SNS Bank (SNS Bank)
• Giftig Krediet (SNS Bank)
Ik wens je veel leesplezier, veel inzicht in hoe het er aan toe kan gaan en daarmee ook succes met het omzetten van je nieuwe inzichten in de praktijk.
