Veel mensen vragen zich na weer een integriteitsincident in de landelijke of zelfs wereldpers af hoe je als betrokkene toch zo stom kan zijn geweest dat je hierbij betrokken bent geraakt. Zou het nu echt zo zijn dat de betrokkenen zich nooit hebben afgevraagd waar ze nu eigenlijk mee bezig waren? En als dan meer en meer details bekend worden gemaakt komen we inderdaad vaak tot deze conclusie. Niet dat er nooit gewaarschuwd wordt door allerlei speciaal hiervoor in het leven geroepen functionarissen. Nee, in veel situaties zien we wel degelijk gewaarschuwde mensen volharden in een onbegrijpelijke handelswijze. Maar hoe komt het toch dat deze waarschuwingen kennelijk in de wind worden geslagen en er uiteindelijk dan toch zo veel ellende van komt? Staan we dan nooit eens stil en vragen we ons, al uitzoomend, eens af waar we nu eigenlijk mee bezig zijn?
De inspiratie voor deze blog, ter gelegenheid van de Week van de Integriteit, kreeg ik toen ik een publicatie van Compliance Award winnaar Muel Kaptein zag. De publicatie ging in op de vele verschillende ethische tests die je kunt toepassen bij het beoordelen van een bepaalde morele situatie of het nemen van een moreel besluit. En laten we eerlijk zijn: dat zijn er dagelijks vaak meer dan dat we op één hand kunnen tellen. Ook daar staan we misschien niet altijd bij stil. Muel heeft 24 verschillende ethische tests uitgewerkt, waarvan de ?spiegeltest? een voor mij duidelijk herkenbare is: ?Kun je, na het nemen van dit besluit, jezelf nog goed in de spiegel aankijken?? Reflecteren blijkt toch in een aantal recente cases in onvoldoende mate te hebben plaatsgevonden.
Er zijn voorbeelden te over. Hoe groot is de schade die Volkswagen had kunnen voorkomen door eens goed in de spiegel te kijken tijdens het manipuleren van de rollerbank-resultaten? Hoeveel ellende had Bayer zich kunnen besparen door de gangen van hun overnameprooi Monsanto eens goed tegen het licht te houden? Hoe goed kan een grote pharmaceut zich in de spiegel aankijken nadat het de prijs van een medicijn ineens met duizenden procenten heeft verhoogd?
Door dit soort voorbeelden rijst bij mij de vraag op welke manieren we beter gebruik kunnen maken van deze en de andere 23 uitgewerkte tests? Ik bespreek in deze blog drie verschillende wijzen die mij in ieder geval te binnen schieten. Mocht je zelf aanvullende toepassingen kunnen bedenken, dan nodig ik je van harte uit deze in te zetten in je dagelijkse praktijk. Ik breek een lans voor wat meer reflectie op het gebied van integriteit: reflintegrity. Deze blog is gericht aan alle bestuurders, managers en andere leidinggevenden met voldoende invloed op de beheerste en integere bedrijfsvoering van de organisatie waarvoor zij werken.
Luister naar de signalen
Ook jij hebt in jouw omgeving wellicht mensen die je waardevolle signalen geven. Als voorbeelden noem ik hier je partner, kinderen, ouders, vrienden, collega-bestuursleden, compliance officers, ethics & integrity officers, legal counsels en medewerkers. Maar wellicht kom je zelf ook op aanvullende kandidaten voor deze waardevolle rol. Want dat is het: het risico op tunnelvisie is er altijd en daarom kan het zeer waardevol zijn als iemand je eens helpt buiten de kaders te kijken en denken. Peter van Lonkhuyzen beschreef de rol van deze dwarsliggers een aantal jaren terug treffend in zijn boek met de titel ?Tegenspraak?. Niet altijd is de rol van deze reflectors een eenvoudige. Deze mensen lopen het risico afgeschilderd te worden als zwartkijker, tegenwerker of businesskiller. Er is wel degelijk sprake van een gevoelde barrière die ze over moeten om jou van feedback en signalen te voorzien. Beloon deze initiatieven en luister naar deze mensen en hun signalen.
Want luisteren naar de signalen is wel het minste wat je kunt doen. Natuurlijk, je moet door met je plannen, je beleid en je business. Maar zou je je ogen sluiten voor mogelijke bedreigingen, dan kun je je afvragen hoe goed je nu echt aan het besturen en managen bent. Dien je door niet te luisteren naar waardevolle signalen echt het doel van jouw onderneming het beste? Haal je door niet te luisteren ook het risico op de hals dat je jezelf en je eigen carrière de das omdoet? Maar wat als je wel wilt luisteren en niemand komt met een waardevol signaal? Mijn tip is om in dat geval op zoek te gaan naar deze signalen. Je hebt niet zoveel aan alle ja-knikkers die je onvermijdelijk om je heen hebt verzameld. Juist die personen die wellicht wat irritatie en aversie bij je oproepen zijn de personen waar je misschien in dit kader wel het meeste aan hebt. Nodig ze uit voor een goed en veilig gesprek en vraag hen naar hun mening. Daag ze uit en luister goed in je eigen belang en dat van je onderneming.
Kijk eens in de spiegel
Natuurlijk kijk je dagelijks in de spiegel. Misschien wel in de vroege ochtend al, nog even snel als je chauffeur buiten al staat te wachten om je naar je eerste afspraak te rijden. Of misschien ook wel eens tussendoor na een toiletbezoek. Alle haartjes nog in de plooi? Er is maar één kans voor een goede eerste indruk. Je weet met andere woorden heel goed de spiegels voor het monitoren van je uiterlijk te vinden en in de vorige alinea?s heb ik je aangespoord om ook de spiegels voor je handelen eens op te zoeken. Maar wat doe je als je zelf eens in de spiegel van integriteit kijkt? Welke vragen zou je je dan kunnen stellen? Eerder gaf ik al aan dat uitzoomen wat mij betreft daar zeker bij hoort. Met een zekere afstand tot de materie zou je eens kunnen proberen de situatie waarin jij en je onderneming zich bevindt door verschillende brillen te bekijken, niet in de laatste plaats door de bril van de maatschappij. Wat vinden verschillende stakeholders nu van mijn bedrijf, van mijn handelen, van de besluiten die ik neem of juist niet neem? Met name als er actuele kwesties zijn die een besluit vergen waarin er meerdere voor de hand liggende goede opties zijn, kan een dergelijke benadering waarde toevoegen. Wellicht zijn er ook bronnen, wetgeving, geschreven en ongeschreven regels en verhalen waaruit je verwachtingen ten aanzien van jouw sector, jouw onderneming en jouw optreden kunt destilleren. Wat dat betreft zou het vorig jaar gepubliceerde denkraamwerk van de NVB of het stuk ?Leiderschap in Ethiek? van VNO-NCW aanvullende inspiratie kunnen bieden bij het formuleren van de juiste vragen aan jezelf terwijl je in de spiegel kijkt.
Houd ook anderen de spiegel eens voor
Ben je eenmaal zover dat je de signalen herkent, naar ze luistert en je voert op regelmatige basis de spiegeltest uit, dan ben je klaar voor de derde stap. Je hebt waarschijnlijk de waarde van uitzoomen en reflecteren leren kennen. Tijd om ook anderen de waarde hiervan eens te laten ervaren. Neem je spiegel en je ervaringen eens onder je arm mee naar je collega?s. Vertel hen wat jij hebt aan je regelmatige spiegelervaringen en voor welke mogelijke gevaren deze spiegeltest jou en je onderneming mogelijk al heeft behoed. En sluit je aan bij de mensen die jou en je onderneming het beste gunnen, ook op de lange termijn. Bedien je collega?s met welgemeende feedback op de integriteit van en in hun plannen, hun handelen en hun besluiten. Ga na weer zo?n waardevol gesprek eens buiten op je terras staan, geef een welgemeende brul en zeg tegen jezelf: ?Goed gedaan jochie/wijffie. We zijn allemaal integrity officers!? Schenk jezelf eens in en toost op de waarde van reflintegrity en de Week van de Integriteit.
Ten slotte
Ik wens iedere lezer een inspirerende en waardevolle Week van de Integriteit toe. Juist in deze uitdagende tijden vol met coronadiscussies, nieuwe ondernemersrisico?s, toenemende agressie, maatschappelijke onrust, politieke polarisatie, etc. zou het nog beter verkennen van een waarde als integriteit wellicht de pijn kunnen verzachten. En beter nog: ons als maatschappij samen verder kunnen brengen.
