Een nieuwe studie van Transparency International Nederland (TI-NL) wijst uit dat slechts de helft van de onderzochte grote beursgenoteerde Nederlandse bedrijven voldoende maatregelen toepast om (potentiële) melders van misstanden te beschermen. Bij beursgenoteerde midden- en kleinbedrijven is dat zelfs maar 21%. TI-NL onderzocht de klokkenluidersprogramma’s van 27 beursgenoteerde Nederlandse bedrijven op drie dimensies: bescherming, procedure en cultuur. Met name op het gebied van cultuur valt er nog veel te winnen voor beursgenoteerde bedrijven. De meeste grote bedrijven hanteren geen hulplijn en hebben geen vertrouwenspersoon waar potentiële melders van misstanden terecht kunnen voor advies. Bij de beursgenoteerde midden- en kleinbedrijven is het vaak niet mogelijk om benadeling te melden.
Corruptie is een wijdverbreid fenomeen in het internationale bedrijfsleven, ook in de wereld van handel en investering. Corruptie veroorzaakt ernstige morele en politieke zorgen, ondermijnt het goede bestuur en economische ontwikkeling, en verstoort de internationale concurrentievoorwaarden. Het is een triest feit dat corruptie vaak onbetwist wordt als mensen zich er niet tegen uitlaten. Dat is waarom klokkenluiders zo onschatbaar zijn in het blootstellen van corruptie, fraude en wanbeheer –adequate meldingsmechanismen zijn krachtige instrumenten in de strijd tegen deze praktijken. Volgens de Global Fraud Study of the Associations of Certified Fraud Examiners (ACFE) is de meest voorkomende detectiemethode van fraude via de melding van klokkenluiders (in 39,1% van de gevallen). Vroege openbaarmaking van eventuele vermoedens van misstanden kan de rechtsstaat beschermen, onrechtmatig handelen opsporen en verhelpen en voorkomen dat verdere schade ontstaat.
Medewerkers zijn ogen en oren van organisatie
Helaas brengt het melden van misstanden nog steeds hoge persoonlijke risico’s met zich mee, vooral als er weinig wettelijke bescherming tegen represailles bestaat, zoals ontslag, oneerlijke behandeling, vernedering of intimidatie. Klokkenluiders rapporteren minder vaak over misstanden op de werkplek als hun werkgever geen duidelijke en veilige interne rapportagekanalen biedt. Uiteindelijk verliezen maatschappijen, instellingen en burgers als niemand bereid is zich uit te spreken tegen misstanden zoals corruptie en fraude. Medewerkers zijn de ogen en oren van elke organisatie, en klokkenluidersregelingen zijn een essentieel onderdeel van goed bestuur en risicobeheer. Daarom moeten mensen die bereid zijn het risico te nemen zich uit te spreken worden aangemoedigd en beschermd.
Op 1 juli 2016 heeft de Nederlandse overheid de Wet Huis voor klokkenluiders geïmplementeerd. Deze wet bepaalt onder meer dat alle bedrijven met meer dan 50 werknemers verplicht zijn om een interne meldregeling in te voeren. Bovendien legt de wet vast dat werknemers die misstanden melden, beschermd moeten worden tegen benadeling. De wet stelt echter weinig eisen aan de inhoud van een meldregeling, aldus TI-NL.
[NOOT NCI: Op basis van de Wet is het verplicht onder meer het volgende in een meldregeling op te nemen:
• Wat werknemers kunnen melden en wanneer;
• Bij wie werknemers een misstand kunnen melden en op welke manier;
• Wat de rechten van een melder zijn;
• Wat de organisatie gaat doen met een melding.]Wat werknemers kunnen melden en wanneer;
• Bij wie werknemers een misstand kunnen melden en op welke manier;
• Wat de rechten van een melder zijn;
• Wat de organisatie gaat doen met een melding.]
Het onderzoeksrapport van TI-NL geeft inzicht in de huidige kwaliteit van klokkenluidersbescherming bij beursgenoteerde Nederlandse bedrijven en poogt het bewustzijn rondom de wettelijke beschermingsplicht te vergroten.
De huidige kwaliteit van klokkenluidersbescherming bij beursgenoteerde bedrijven
Totale gemiddelde score drie dimensies: bescherming, procedure & cultuur
Gemiddelde score grote bedrijven: 50% / Gemiddelde score MKB: 21%
Dimensie 1: bescherming
Gemiddelde score grote bedrijven: 70% / Gemiddelde score MKB: 39%
Dimensie 2: procedure
Gemiddelde score grote bedrijven: 56% / Gemiddelde score MKB: 25%
Dimensie 3: cultuur
Gemiddelde score grote bedrijven: 37% / Gemiddelde score MKB: 9%
Hoe kunnen bedrijven het melden van misstanden ondersteunen en stimuleren?
Vier componenten zijn essentieel voor een effectief klokkenluidersprogramma:
Het volledige onderzoek kunt u hier downloaden.