Het begin van het jaar is een uitgelezen moment voor reflectie… een cliché, maar zoals zoveel clichés, toch wel met een kern van waarheid. We staan in jaaroverzichten en statistieken en persoonlijke gesprekken stil bij het jaar dat geweest is, en kijken vooruit naar wat komt. In deze blog sta ik stil bij reflecteren zelf. Wat is reflectie, hoe stimuleer je reflectie en waarom zouden we eigenlijk moeten reflecteren?
Reflecteren is niet hetzelfde als evalueren
…maar die begrippen worden wel vaak door elkaar gebruikt. Het reflecteren aan het begin van het jaar bijvoorbeeld: sta je dan stil bij de hoogte en dieptepunten van het afgelopen jaar? Of ga je ook een stap verder en bekijk je wat je kan leren van situaties die je bent tegengekomen? Het verschil tussen evalueren en reflecteren: bij een evaluatie kijk je terug en beoordeel je je handelen of het resultaat. Reflecteren gaat verder dan dat: je beoordeelt niet zozeer, maar analyseert en leert van de gebeurtenissen.
Hoe gaat dat reflecteren dan in zijn werk?
Er zijn meerdere modellen om het reflectieproces te beschrijven. Ik kies hier voor een uitgebreide en veelgebruikte, het model van Gibbs. Dit model bestaat uit zes fases:
Hoe stimuleer je reflectie in je dagelijks werk en in je organisatie?
Reflecteren kan voor jou een heel natuurlijk proces zijn, dat je vaak vanuit jezelf al doet. Het is een leervorm die goed past bij mensen die graag leren volgens de leerstijl ‘bezinner’, zoals Kolb deze beschrijft. Misschien past het minder bij jouw leerstijl of kom je er simpelweg niet vaak aan toe even stil te staan en te leren van jouw eigen ervaringen. Er zijn vele reflectiemodellen die je daarbij kunnen helpen. Neem eens een situatie in gedachten waar ‘iets’ (proces, resultaat) niet helemaal succesvol verliep en doorloop de stappen. Het kan helpen dat met iemand samen te doen, die je vragen kan stellen om het scherp te krijgen. Let op: ook op situaties die juist boven verwachting of zelfs helemaal perfect gingen, kan je heel goed reflecteren. Juist inzichten in waarom het hier zo goed ging, kunnen je helpen in volgende, vergelijkbare situaties. Je weet beter welk gedrag bijdroeg aan het succes, en zo kan je dat gedrag opnieuw bewust inzetten.
Wil je vaker reflectie inzetten om te leren? Kijk dan of je een vast moment voor jezelf kan inplannen. Bijvoorbeeld aan het eind van de week bewust reflecteren op één situatie van die week, of aan het einde van ieder project of casus. Goede feedback geven en ontvangen helpt ook om meer bewust bezig te zijn met concreet gedrag in bepaalde situaties en wat je daarvan kan leren. Ga je reflecteren met jouw team or organisatie, dan vraagt dat een veilige cultuur. Reflectie leunt op eerlijkheid van iedereen om open te zijn over hun acties, gedachten en gevoelens over de situatie waarop je samen reflecteert.
Waarom reflecteren? Om te leren!
Maar waarom nou al dit reflecteren? Dat is simpel: van reflecteren kun je veel leren. Je leert je eigen sterktes en ontwikkelpunten kennen en maakt meteen concrete plannen hoe je daar de volgende keer gebruik van kan maken om een volgende situatie tot een (nog groter) succes te maken.
Ik wens je een prachtig nieuw jaar, vol reflectie en leren!