“In je eigen voet schieten”, een voorstelling waar je eigenlijk liever niet aan wilt denken als je het letterlijk zou nemen. Het kan een bloederig en pijnlijk gebeuren opleveren. Het betekent zoveel als: “Je eigen ellende veroorzaken.” Helaas zien we hier in onze advies- en opleidingspraktijk regelmatig schrijnende voorbeelden van. Met deze blog wil ik lezers uitnodigen om met dit perspectief eens te kijken naar hun eigen organisatie. Met als uiteindelijk doel dit vaak laaghangende fruit nu eens te plukken en jezelf niet zoveel ellende te bezorgen: “Waarom moeilijk doen als het ook makkelijker kan?”
Hoe vaak zien we in de dagelijkse praktijk voorbeelden van ogenschijnlijk vrij duidelijke tegenstrijdigheden? Best vaak. Ik denk aan een voorzitter van de raad van bestuur, die zegt zich erg zorgen te maken over het welzijn van de planeet en daarom natuurlijk erg voor duurzaamheid te zijn, wat hij (of zij) vervolgens in zijn/haar gedrag niet laat zien. Door bijvoorbeeld een week later toch bepaalde maatregelen gericht op het beheersen van duurzaamheidsrisico’s terug te draaien of helemaal niet uit te voeren. Dat is op zich gek. Buitenstaanders die deze twee situaties met elkaar vergelijken kunnen die twee omstandigheden niet met elkaar rijmen: hij (of zij) zegt het één en doet het ander. Direct betrokkenen geven desgevraagd echter vaak aan, dat er natuurlijk meerdere belangen zijn die gediend moeten worden.
Ook organisaties, dus mensen in een groter en georganiseerd verband, kunnen dergelijk gedrag laten zien. Denk maar eens aan het (misschien wel onder druk van een gerenommeerde consultant) bedrijfsbreed invoeren van variabele beloning, omwille van het aanjagen van de verkoopresultaten of de effectiviteit van ingezette arbeid. Verschillende doelen worden op individueel niveau vastgesteld, waarbij met name wordt gekeken naar goed meetbare resultaten. Ik denk hierbij aan het aantal afgeronde dossiercontroles, het aantal klantgesprekken per uur, de hoeveelheid binnen gehaald vermogen (AUM, ‘assets under management’) en ga zo maar door. Aan de andere kant laat de organisatie op de eigen website weten het klantbelang centraal te stellen, voor kwaliteit te gaan en integriteit als zeer belangrijke waarde te zien. Niets op de website hint op kwantitatieve sturing, alles wijst op een fijne en constructieve, lerende organisatie met oog voor de klant waar je graag voor zou willen werken. In de praktijk ontstaat een heel ander beeld. Van medewerkers wordt niet zelden een zeer ongemakkelijke spagaat verwacht tussen het halen van (persoonlijke) doelstellingen en toch het centraal stellen van klantbelang, integriteit en kwaliteit.
In een dergelijke situatie denk ik: “Hoe moeilijk kun je het je mensen maken?” En: “Wat verwacht je nu? Welke keuzes moeten ze nu maken?” Niet zelden wordt dan voor een oplossing gekozen om een opleiding te verzorgen. Vaak is het leidinggevend kader hier niet bij aanwezig. Je zou kunnen denken: “Dat is zo aangezien zij al wel weten hoe het moet, anders hadden ze niet op die leidinggevende positie gezeten…”. Maar ik denk dat dit een groot misverstand is en ook in dit verband er direct voor zorgt dat het opleidingsgeld paarlen voor de zwijnen blijkt te zijn. Immers: de medewerkers komen na de fijne opleiding of training weer terug op het werk, waar de teamleider geen ander gedrag laat zien en hetzelfde liedje gewoon weer doorgaat. In mijn ogen zeer frustrerend voor alle partijen en ontzettend zonde van het geld. Hier kan geen dilemmatraining tegenop.
Een ander voorbeeld: We willen het AML-thema nu eindelijk eens onder controle krijgen. Onder druk van de toezichthouder doet de raad van bestuur allerlei toezeggingen, met name gericht op het reviewen van een bepaald (groot) aantal klanten in een bepaalde periode. Het beleid wordt nog even scherp neergezet en hele hordes analisten gaan aan de slag. Resultaat? Meer dan 50% van de klantdossiers krijgt een vrij hoge risicoclassificatie, wat maakt dat deze dossiers volgend jaar wederom door de toetsing heen moeten. Dit vraagt te veel van de organisatie en enorme achterstanden zijn het resultaat. Frustratie, gedwongen vertrek van mensen en wederom een stevig gesprek met de toezichthouder. En ik denk wederom: “Waar zijn we toch mee bezig?“ Wederom een schoolvoorbeeld van jezelf in de voet schieten. Wat doen organisaties zichzelf toch aan?
De vraag is natuurlijk hoe dit leed valt te voorkomen. Of desnoods te verzachten als het al is geschied. Misschien een simpele oplossing, maar ik zou zeggen: Houd het simpel, bekijk het gehele plaatje en bedenk wat voor jou en je organisatie nu echt belangrijk is.
Breng als organisatie je purpose, je waarden, je missie, visie, strategie en doelstellingen op één lijn. Daar wordt het niet alleen (veel) gemakkelijker van, je legt de verantwoordelijkheid voor het maken van de juiste keuzes ook daar neer waar ze horen: bij de mensen ‘die het werk doen’.
Adviseer om mensen weer een helder perspectief te geven over wat van hen verwacht wordt en wat zij van de leiding mogen verwachten. Zorg dat de organisatie onmogelijke tegenstrijdigheden eruit knipt en zich richt op wat voor organisatie je bent èn wilt zijn.
Je zult zien dat niet alleen het gemak terugkomt, ook het plezier in het werk gaat hiermee omhoog. Dit aangezien mensen weer doen waar ze goed in zijn: contact met andere mensen, zoals klanten, en hen helpen met jullie producten en diensten.
Is dit makkelijk? Zeker, het is erg gemakkelijk om dit van de zijlijn te roepen. Maar dat is wel waar compliance om draait: zien wat er gebeurt en niet bang zijn te benoemen wat je ziet. Zeker omwille van de zo noodzakelijke ‘integere en beheerste bedrijfsvoering’ is dit over het algemeen keihard nodig: een onafhankelijke blik met een scherp oordeel over het functioneren van de leiding en daarmee de organisatie.
Ik daag je uit om eens op zoek te gaan naar de ongemakkelijke waarheden in jouw organisatie. In welke mate en op welke gebieden schiet jouw organisatie zichzelf in de voet? Neem het voortouw en toon jouw morele moed. Denken is één, handelen is twee.
Ik moedig je van harte aan deze stap te zetten. Veel succes!
