Wat is dat toch, dat mensen anders handelen dan van hen wordt verwacht? Dit lijkt de grondgedachte van de vele voorbeelden van niet-integer handelen, maar het gaat volgens Peter Westdijk aan één aspect voorbij: aan wie vraag je dit?
Peter Westdijk
Aandelenbezit van een staatssecretaris leidt tot diens aftreden, accountants frauderen met examen van (integriteits)toetsen, een voetbalclub maakt naar verluidt geheime afspraken met een investeerder en zo gaat de berichtgeving in de media maar door. Dergelijke berichten zetten integriteit en compliance op de kaart. Beroepsmatig is dat gratis reclame, maar ik kan me hier enorm over verbazen merk ik…
Wat is dat toch, dat mensen anders handelen dan van hen wordt verwacht? Dit lijkt de grondgedachte van de vele voorbeelden van niet-integer handelen, maar het gaat volgens mij aan één aspect voorbij: aan wie vraag je dit?
De inmiddels afgetreden overheidsfunctionaris meende er goed aan te doen door zijn aandelenportefeuille “opzij te zetten” zodat door niet te handelen hij liet zien dat er geen sprake van belangenverstrengeling was. Mijn persoonlijke interpretatie: hij was zich bewust van de schijn van belangenverstrengeling en deed daar wat aan. In zijn ogen handelde hij integer. Anderen vonden wat hij deed onvoldoende. Dus het is maar net aan wie je het vraagt: een verschil van mening tussen politici en journalisten enerzijds en betrokkene anderzijds. En wie krijgt er dan gelijk?
We hebben, zeker als compliance officer, de mond vol van het moreel kompas, dat het menselijk gedrag zou moeten sturen. En natuurlijk is dat ook zo. Maar wat de een moreel verantwoord vindt, zal een ander moreel kunnen verwerpen.
Standaard reactie is vaak om dan maar alles te gaan vervatten in regeltjes. En als dat niet goed genoeg werkt, dan komen er meer regels en er komt onafhankelijk toezicht (klopt, mijn dagelijks brood verdien ik hiermee). De regels beschrijven het moreel kompas, zoals dat maatschappelijk (of politiek) gevoeld wordt.
Maar daarmee zijn we er nog niet: regels kunnen anders worden geïnterpreteerd en ontdoken. Dus persoonlijke integriteit, het individuele morele kompas, blijft een rol spelen.
Ik mis nog wel een element hier en dat is het gezond verstand. Ook al vind je zelf dat je integer handelt is dat nog niet wat anderen daarvan vinden. Ik denk persoonlijk dat de staatssecretaris deze ophef had kunnen en moeten verwachten. In een politiek speelveld waarin het soms meer lijkt te gaan over het afbranden van de politieke tegenstanders dan over het opbouwen van onze samenleving, onze economie en het beschermen van onze planeet, is het heel onwaarschijnlijk dat je met het “opzij zetten” wegkomt. Gezond verstand had hier een stokje voor moeten steken.
Wat is voor jou leading: jezelf zien in de spiegel of op tv? Natuurlijk vind je zelf een rechte rug belangrijk en handel je naar je eigen moreel kompas. Maar is dat ook wat anderen van jou of jouw gedrag zullen denken? Weet je van jezelf dat je netjes handelt? Maar kun je dat ook aan anderen laten zien: handel je aantoonbaar netjes?
Ik weet: ‘de schijn ophouden’ heeft naar onze Calvinistische opvattingen misschien een negatieve klank, maar wat anderen van je vinden (je reputatie), is in de financiële wereld een belangrijke factor. Vertrouwen in de sector, vertrouwen in individuele instellingen; het is wel een pijler van onze economie. Voor de gezagsdragers van ons land geldt precies hetzelfde. En dan is jouw eigen interpretatie mogelijk ondergeschikt aan wat maatschappelijk als belangrijk wordt beschouwd. En niemand staat uiteindelijk onder of boven de wet (en anno nu is de publieke opinie in de media misschien wel de wet aan het worden). In de huidige (social) media omgeving gaan negatieve berichten letterlijk met de snelheid van het licht en voor je het weet heeft iedereen al een mening over je.
Ik denk dat iedereen zelf de afweging moet maken wat belangrijker is, het zelfbeeld in de spiegel of het beeld dat de media van je schetst; of allebei….
Je eigen moreel kompas is heel belangrijk, want je moet nog jaren met je spiegelbeeld doen! Je ziet het elke dag. Maar wat anderen vinden is denk ik net zo belangrijk: maatschappelijk onbetamelijk gedrag staat niet voor niets in het rijtje integriteitsrisico’s van DNB! Dus wat ‘de maatschappij’ ergens van denkt is dus relevant!
Gebruik je gezond verstand en denk na over de mogelijke gevolgen van je acties: niet alleen je eigen mening telt, maar ook die van de maatschappij, van stake holders, van belanghebbenden, van iedereen eigenlijk. Dus als te verwachten is dat vanuit die hoek een “Foei!” zal komen, dan is het waarschijnlijk ook wel “foei”.