De Wet bescherming klokkenluiders is op 18 februari 2023 in werking getreden

Cora Wielenga

Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) gedeeltelijk in werking getreden. Ik beantwoord in deze bijdrage de zeven belangrijkste vragen over de Wbk.

1. Op wie is deze wet van toepassing?

Vanaf nu moeten alle werkgevers waar gemiddeld 50 werknemers of meer werken voldoen aan de Wbk. Daarnaast is deze wet ook van toepassing op alle werkgevers die werkzaamheden verrichten op het gebied van financiële diensten, vervoer of milieu zijn – ongeacht het aantal werknemers – verplicht om een meldregeling in te richten.

2. Is er een overgangstermijn?

Private ondernemingen met 50 tot 249 werknemers hebben uitstel tot 17 december 2023 om aan de Wbk te voldoen. Alle andere ondernemingen moeten per direct, dus per 18 februari 2023, aan de Wbk voldoen. Werkgevers met 1 tot 49 werknemers die aan de Wbk moeten voldoen omdat zij werkzaamheden verrichten op het gebied van financiële diensten, vervoer of milieu, worden niet expliciet genoemd bij deze uitstelmogelijkheid en moeten daardoor direct na inwerkingtreding van de wet voldoen aan deze wet.

3. Wat moeten werkgevers doen?

Werkgevers zijn verplicht om de volgende vijf acties op te pakken:

• Werkgevers die onder de Wbk vallen zijn verplicht om een meldpunt in te richten waar werknemers hun vermoedens van misstanden op een veilige manier kunnen melden.
• Daarnaast moet er een onafhankelijk onderzoekspunt benoemd worden die een ontvankelijk verklaarde melding onderzoekt en opvolgt.
• Werkgevers moeten een meldregeling inrichten. In de meldregeling moet beschreven zijn op welke wijze werknemers op een veilige manier vermoedens van mistanden intern en extern kunnen melden. En in welke gevallen een werknemer het vermoeden van een misstand openbaar mag maken door bijvoorbeeld naar de pers te gaan.
• De werkgever is verplicht om de meldregeling schriftelijk of elektronisch te verspreiden aan de bij hem werkzame personen.
• De meldregeling moet ter instemming worden voorgelegd aan de OR of personeelsvertegenwoordiging. Indien geen OR of personeelsvertegenwoordiging aanwezig is moet de werkgever instemming krijgen van meer dan de helft van de personeelsleden.

4. Wie hebben het recht om beschermd een misstand te melden?

Toekomstige, huidige en voormalige werknemers mogen beschermd melden. Met werknemer wordt iedere persoon bedoeld met wie de werkgever een arbeidsovereenkomst heeft afgesloten. Uitzendkrachten, stagiaires en vrijwilligers worden hierin ook meegerekend.

Daarnaast mogen de volgende personen ook beschermd melden:

• zelfstandigen,
• aandeelhouders en personen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een onderneming, met inbegrip van niet bij het dagelijks bestuur betrokken leden,
• een ieder die werkt onder toezicht en leiding van aannemers, onderaannemers en leveranciers.

5. Wat houdt beschermd melden in?

Met beschermd melden wordt bedoeld dat de melder die een vermoeden van een misstand doet bij het interne meldpunt of bij een externe bevoegde autoriteit (zoals bijvoorbeeld bij DNB of de Autoriteit Persoonsgegevens) niet benadeeld mag worden.

Dit benadelingsverbod is ook van toepassing op andere personen die betrokken zijn bij de melding: degene die de melder bij staat, de organisatie die de melder bij staat, betrokken derde, het meldpunt en de onderzoekers.

Daarnaast geldt deze zelfde bescherming ook wanneer de melder ervoor heeft gekozen om het vermoeden van een misstand te openbaren (delen met de pers) op het moment dat de melder daar gegronde redenen voor heeft.

Overigens geldt met de inwerkingtreding van de Wbk een omgekeerde bewijslast. Dat betekent dat wanneer een werknemer na een melding benadeeld wordt er standaard wordt uitgegaan dat de benadeling verband houdt met het doen van de melding. De werkgever heeft de taak om te bewijzen dat dit niet het geval is.

6. Mag er anoniem gemeld worden?

De wet is gedeeltelijk in werking gedaan. De bepalingen die werkgevers verplichten om anonieme meldingen toe te staan, zullen later pas in werking treden. Nadere uitwerking zal volgen in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB).

Het is echter mijn inziens wel aan te raden om anonieme meldingen toe te staan. Zo vergroot je de kans op een interne melding ten opzichte van een externe melding bij een externe autoriteit dan wel het openbaar maken van een vermoeden van een misstand.

7. Is er toezicht op naleving van deze wet?

Het Huis van Klokkenluiders is bevoegd om sancties op te nemen wanneer blijkt dat werkgevers zich niet houden aan deze wet. Deze bepaling is echter nog niet in werking getreden, dit zal op een later moment gebeuren. Ik kan me indenken dat het nodig is dat het Huis zich hier eerst nog op moet voorbereiden.

Vervolg

We houden over de Wbk een update pagina bij. Zodra de volledige wet in werking gaat treden, of wanneer de AMvB’s in werking gaan treden, dan lees je dat hier.

Vragen?

Ik heb in dit korte artikel de zeven belangrijkste vragen beantwoord. Mocht je nog een vraag hebben die niet is beantwoord, stel die dan gerust aan mij of mijn collega Adinda Lammens of meld je aan voor onze online Themamiddag Veilig de klok luiden.