Hoeveel is ervaring nog waard? Wellicht vragen de (bijna) pensionado’s van nu zich dat wel eens af. Je zou toch zeggen dat we kunnen leren wat in het verleden al ernstig mis is gegaan. Niet alleen voor bedrijven geldt dat, maar ook in internationaal opzicht. Waarom stort Poetin zich bijvoorbeeld in een gekke oorlog als nu tegen Oekraïne waarbij de hele wereld over hem en Rusland heen valt? Het verleden wijst toch uit dat een dergelijke positie niet houdbaar is op de lange termijn? Kennelijk is leren van het verleden niet zo eenvoudig en willen we kritiek en alle wijsheden van ervaringsdeskundigen niet altijd horen, laat staan je ernaar gedragen.
In zekere zin zou je de vraag ook kunnen stellen als het om het bestrijden van witwassen gaat. In welke mate hebben we nu geleerd van de grofweg 20 jaren die achter ons liggen? Zijn we nu significant beter geworden in het bestrijden van witwassen? Of lopen we altijd nog hopeloos achter, maken we onvoldoende gebruik van wat we aan ervaring hebben opgedaan en nemen we nog steeds ondoordachte besluiten? Met zo veel slimme mensen die zich dagelijks bezig houden met dit thema zou je toch zeggen dat we sterke vooruitgang op dit dossier moeten boeken?
Het thema van het Nationaal Anti-witwascongres van 14 juni 2022 is ‘reflecteren en vooruitkijken’, vooral ook door eens anders tegen de zaken aan te kijken. Want het aantal signalen dat we met elkaar, populair gezegd ‘geen deuk in een pakje boter slaan’ hopen zich in rap tempo op. Ondanks dat het OM in de jaarrapportage over 2021 stelt, dat zij effectief criminele geldstromen hebben verstoord en afgepakt, roepen meerdere experts dat de huidige maatregelen niet afdoende zijn. Zo liet Christian Bornfeld, scheidend ABN Amro bestuurder, in het FD van 27 april optekenen: “Criminaliteit, witwassen en terrorismefinanciering vormen een mondiaal probleem dat nu nog te veel in poortwachtersregels gegoten is” en “De huidige aanpak van het witwasdossier is niet houdbaar. Je kunt niet jaarlijks €500 miljoen aan witwasbestrijding blijven uitgeven én een gezonde bank runnen. Heel veel mensen op het dossier zetten, zoals wij gedaan hebben, is een kortetermijnoplossing.”
Het einde van de grote boetes en/of schikkingen lijkt nog steeds niet voorbij. Het is geen geheim meer dat er ten minste nog eentje op stapel staat, gezien de acties van de Rabobank van eerder dit jaar om een aanvullend budget van 249 miljoen euro vrij te maken en een aparte directeur te benoemen die zich gaat bezig houden met de witwasbestrijding. De vraag die veel direct en indirect betrokkenen stellen, is of dit nu voorbeelden zijn van maatregelen zijn die echt zoden aan de dijk gaan zetten.
Het is duidelijk dat het zeer complexe problematiek betreft, waarbij we ook weten dat we misschien het meeste niet eens weten. Als we alleen al kijken naar de enorme complexiteit van trade based money laundering systemen, is het geen wonder dat we het meeste eigenlijk helemaal niet in de gaten hebben. Dagelijks ontwerpen de echt slimme witwassers nieuwe routes, methoden en technieken om de opbrengsten van criminele activiteiten in de bovenwereld een schijnbaar legale herkomst te geven. Denk hierbij bijvoorbeeld ook aan NFT’s: misschien wel het meest ideale witwasinstrument in de huidige tijd. Zijn de aangewezen poortwachters van het financiële systeem eigenlijk wel berekend op hun taak? In welke mate leveren al die inspanningen nu wel wat op in de wereldwijde strijd tegen criminaliteit, ondermijning, witwassen en terrorismefinanciering?
Dàt is een interessante vraag om met verschillende direct betrokkenen, experts, analisten, ervaringsdeskundigen, directeuren, etc eens te verkennen. Niet om meteen met dè oplossing te komen, maar wel om eens buiten de box te kijken en verschillende ontwikkelingen, maatregelen en ingrepen met elkaar in verband te brengen. Want, zo blijkt maar al te vaak, soms kunnen goed bedoelde interventies precies het tegenovergestelde bereiken van wat je eigenlijk wilde.
Als schot voor de boeg durf ik wel te stellen dat de lage effectiviteit niet zo zeer aan de inzet van slimme mensen te wijten is, maar aan de grenzen waar zij tegenaan lopen. Grenzen in de gebruikte systemen, de van toepassing zijnde wet- en regelgeving, ondoordacht beleid en processen, belangen en inzichten van diverse interne en externe stakeholders en afspraken over onderlinge samenwerking tussen instellingen en overheid.
Leren van het verleden begint met de wil om te reflecteren op hetgeen je hebt bereikt. Om maar een gevleugelde uitspraak van Albert Einstein aan te halen: “Als je doet wat je altijd al deed, krijg je wat je altijd al kreeg.” In de zin van de witwasbestrijding een weinig florissant vooruitzicht. Het moet dus anders, beter, misschien wel meer en zeker op sommige punten ook minder.
Voor een goed gesprek en een heldere analyse willen we zo veel mogelijk verschillende mensen met elkaar in contact brengen tijdens ons congres op 14 juni. Het doel is inzichten opdoen waarmee ieder voor zich (en het liefst natuurlijk wij allemaal samen) mee uit de voeten kunnen. Onze ambitie als maatschappij zou toch moeten zijn om misdaad niet te laten lonen en te doen wat we kunnen om witwassen uit te bannen? Die maatschappij, dat ben ook jij. Slagen we hier samen niet in, dan vermengen onder- en bovenwereld zich binnen de kortste keren zo met elkaar, dat onze manier van samenleven en samenwerken als democratische rechtsstaat ernstige schade oploopt. Die deuk in het pakje boter is naar mijn mening dan ook niet voldoende.
Voel jij je aangesproken om onderdeel te zijn van dit relevante gesprek en mee te denken over de toekomst van de witwasbestrijding? Meld je dan nu aan voor het Nationaal Anti-witwascongres (NAWC) van 14 juni in het NBC Nieuwegein. Het belooft een interessante en op punten misschien ook wel verrassende dag te worden vol met interessante sprekers, experts met actuele inzichten en kritische ervaringsdeskundigen.
Op basis van de inzichten die jij opdoet kun jij een noodzakelijk en misschien wel doorslaggevend verschil maken. Zien we je daar? We kijken naar je uit!
