Het bestrijden van witwassen en de financiering van terrorisme vraagt voortdurende aandacht, zeker vanuit internationaal perspectief. Het is een kat-en muisspel, waarbij criminelen zich niet storen aan internationale grenzen, maar opsporingseenheden en poortwachters hier wel degelijk ‘last’ van hebben. Iedere keer dat een witwasconstructie een landsgrens overschrijdt verlengt dit de doorlooptijd van onderzoek substantieel.
In 2021 publiceerde de Europese Commissie een viertal voorstellen die samen het vernieuwde AML-pakket vormden. Onderdeel van dit pakket waren onder andere een AML Verordening (AMLR), een zesde AML richtlijn (AMLD6) en een verordening die moest leiden tot de oprichting van een Europese autoriteit die toezicht houdt op de Europese AML inspanningen (AMLA).
Aangezien het thema AML en de daar aan gerelateerde thema’s als Know Your Customer (KYC), CDD (Customer Due Diligence) en CTF (Counter Terrorism Financing) de financiële sector blijft bezighouden, is het op basis van recente ervaringen van belang om op tijd te starten met het aanpassen van beleid, processen en procedures, zodat organisaties tijdig aan nieuwe wetten en verordeningen voldoen.
Al bladerend door de aankomende Europese AML Verordening (AMLR) zat ik me af te vragen, hoe je nu als compliance officer op basis van openbare bronnen inzicht moet krijgen in de verschillen tussen deze nieuwe verordening en de bepalingen zoals in de Nederlandse Wwft staan beschreven. In mijn zoektocht stuitte ik op een woord dat je niet zo vaak hoort: de ‘concordantietabel’
‘Concordantie’ betekent ‘overeenstemming’. Een concordantietabel laat zich het beste vertalen naar een ‘hulpmiddel waarmee je makkelijk informatie kunt vinden over vindplaatsen en frequenties van woorden en begrippen in boeken en computerbestanden’. In het geval van de AMLR is een concordantietabel opgesteld die aangeeft waar in de AMLR en de zesde AML Richtlijn (AMLD6) bepalingen kunnen worden gevonden die staan beschreven in de vijfde AML Richtlijn (AMLD5). Heel handig, aangezien je met deze tabel ook direct zicht hebt op AMLD5-bepalingen die niet terugkomen in de AMLR of de AMLD6, maar ook nieuwe bepalingen die in de AMLR en AMLD6 worden geïntroduceerd. Het blijft overigens in deze tabellen bij artikelnummers, de daadwerkelijke onderwerpen en teksten moet je er zelf bij zoeken.
Maar kreeg ik met deze concordantietabel in de AMLR nu antwoord op mijn eerdere vraag? Nee, eigenlijk niet. Wat of wie zou mij kunnen helpen? In mijn verdere zoektocht trof ik in de Memorie van Toelichting bij de wijziging van de Wwft in 2020 een zogenaamde ‘transponeringstabel’ aan. Wat is het verschil tussen deze nieuwe vondst en de eerder gevonden ‘concordantietabel’?
‘Transponering’ laat zich het beste vertalen als ‘omzetting’. Een transponeringstabel laat in dit geval dus zien hoe Europese richtlijnen worden omgezet naar Nederlandse wetgeving. Maar deze laatste Memorie van Toelichting met betrekking tot de wijziging van de Wwft is van 2 juli 2019. Dat is inmiddels al weer zo’n zes jaar geleden.
In zes jaar kan er veel gebeuren, ook op het gebied van anti-witwasregelgeving. De Wwft is in de afgelopen zes jaar dan ook nog regelmatig aangepast op onderdelen. Is er dan een openbaar toegankelijke, online plek waar ik een actueel en volledig overzicht kan vinden van verschillen en overeenkomsten tussen de actuele Wwft en de komende AMLD6, AMLR en AMLA? Tot mijn spijt blijkt een dergelijk overzicht niet te bestaan. Het komt er op neer, dat elke (financiële) onderneming zelf zal moeten gaan puzzelen om vast te stellen waar de verschillen en overeenkomsten zitten, om op basis van deze analyse te komen tot voorstellen voor het wijzigen van beleid, processen en procedures. Kan dat nou niet een tikje efficiënter? Je zou zeggen: kan AI dit niet fixen? Maar eerlijk gezegd heb ik niet het idee dat met de huidige stand van zaken een dergelijke analyse, waarbij tekstuele nuances zeer van belang zijn, dit tot een goed einde kan worden gebracht.
Natuurlijk, elke organisatie draagt zelf de verantwoordelijkheid voor het voldoen aan wet- en regelgeving. Daar kan geen andere entiteit voor verantwoordelijk voor worden gehouden dan de entiteit die beschikt over een vergunning. Pogingen om een deel van deze verantwoordelijkheid af te schuiven op toezichthouders of andere partijen zijn bij voorbaat voorbestemd te mislukken. Dat is hoe we het hebben geregeld met elkaar. Hier wil ik ook niets aan afdoen, iedereen zijn eigen rol en plaats in ‘het spel’.
Desondanks vraag ik me af of het niet slimmer kan. Zeker gezien de ernst van het AML-thema en het belang dat we als maatschappij hebben in het effectief bestrijden en voorkomen van dit fenomeen zou je toch moeten kijken naar manieren waarop het sneller, beter en misschien ook wel goedkoper kan.
Los van de efficiëntievraag: Als we met elkaar de opgave zoals hiervoor beschreven oplossen, zijn we er dan? Is dat de opgave? Nee, er is goed en slecht nieuws in dat opzicht. Het goede nieuws is enerzijds dat de overall doelstelling van het AML pakket hetzelfde blijft als dat we al kennen van eerdere Europesen en Nederlandse wet- en regelgeving: Het bestrijden van witwassen en financieren van terrorisme. Anderzijds is het goed nieuws dat dat de AMLA met aanvullende concrete regels komt, zoals in de AMLR op verschillende plaatsen staat beschreven. Bijvoorbeeld:
De bovenstaande beperkte opsomming houdt direct verband met twee aspecten van het slechte nieuws. Het eerste aspect gaat over tijd. Ondanks de ambitie om in een vroeg stadium al voorbereid te zijn op de wijzigingen in wet- en regelgeving met betrekking tot AML moeten we nog op veel nadere aanvullingen wachten. Hoe langer organisaties moeten wachten, hoe langer het duurt voordat een analyse is gemaakt van de wijzigingen en hoe langer het vervolgens ook weer duurt voordat interne beleidslijnen, procedures en processen zijn aangepast. Los van de AML-uitdagingen op de kortere termijn, gaan deze naar verwachting een behoorlijke impact hebben op de middellange termijn.
Het tweede aspect gaat over onzekerheid en onduidelijkheid. Zoals ik in een recente blog schreef, hoeven we er niet als vanzelfsprekend vanuit te gaan dat de nadere invullingen van de AMLA per se goed passen in de Nederlandse context. Voorstelbaar is bijvoorbeeld dat de compliance officer veel meer betroken gaat worden bij eerste lijnstaken, dan dat je vanuit de principes van deugdelijke internal governance wenselijk zou achten. Stel dat deze nadere instructies van de AMLA niet per se passen, wat wordt dan van Nederlandse organisaties verwacht? Voldoen aan de AMLR of voldoen aan andere geldende wetten en regels, die mogelijk iets anders voorschrijven dat haaks staat op de bepalingen in de AMLR?
De Nederlandse overheid heeft belang bij wetten en regels die zo goed en snel mogelijk kunnen worden uitgevoerd. Dit is duidelijk in het algemeen maatschappelijk belang. Desondanks geven veel marktpartijen aan een behoorlijke ‘regeldruk’ te ervaren. Hiermee wordt bedoeld dat ze te maken hebben met een grote hoeveelheid regels, die ook nog eens aan voortdurende ingrijpende verandering onderhevig is en waarvan de onderlinge samenhang zeer lastig te doorgronden is. Hierdoor is het vertalen van deze wirwar naar effectief en efficiënt ondernemingsbeleid een haast onmogelijke opgave geworden.
Natuurlijk biedt deze complexiteit ook weer kansen. Het levert bijvoorbeeld banen op medewerkers die wetten en regels en alle veranderingen hierin analyseren. Maar zelfs met de inzet van deze gewaardeerde krachten blijkt het nog altijd zeer lastig te zijn het tempo en de complexiteit bij te benen. Is dit wat we zouden moete willen met elkaar? Houden we elkaar zo niet een beetje bezig? Zouden we niet meer doelgericht bezig moeten zijn in plaats van het in stand houden van een enorme bureaucratische machinerie?
Het lijkt een ‘no-brainer’ om eens te bezien in welke mate de Nederlandse overheid de (financiële) instellingen in Nederland tegemoet zou kunnen komen om hen te helpen te voldoen aan de wetten en regels, zoals het Europese AML-pakket. Ik denk dat het eenmalig leggen van de puzzel om te komen tot een overzichtelijk en begrijpelijk geheel (inclusief actuele en volledige concordantie- en/of transponeringstabel) alle marktpartijen enorm zou kunnen helpen in de komende maanden en jaren.
Het is vele malen efficiënter om deze puzzel op één plaats te leggen in plaats van op duizenden andere plaatsen tegelijk. Onder het bekende motto: “Leuker kunnen we het niet maken, makkelijker wel!”: Wie of wat binnen de Nederlandse overheid neemt deze uitdaging aan?
Misschien iets voor een volgende editie van de guidance papers met betrekking tot de witwasregelgeving?
