Peter Westdijk
Als compliance officer reageren we soms wat allergisch op belangenverstrengeling; dat mag niet, het hoort niet en moet voorkomen worden. Evenwichtige belangenbehartiging moet juist wél: de belangen van alle stakeholders afwegen als onderdeel van de besluitvorming.
Medio juni verscheen op Nu.nl een kort bericht over het feit dat de aandeelhouders van Tesla de beloning voor topman Elon Musk hadden goedgekeurd en dat zij groen licht hebben gegeven om de statutaire zetel van het bedrijf te verplaatsen naar de staat Texas. Op zich is dat geen vreemd bericht.
Maar, u voelt de ‘maar’ al in de lucht hangen, Nu.nl meldt nog wat saillante details:
En als ik dan lees dat de broer van Elon Musk, Kimbal, lid is van de RvB, net als een persoonlijke vriend en de echtscheidingsadvocaat van Musk, kan ik de argumentatie van de rechtbank van Delaware wel plaatsen. En dan snap ik ook het door Tesla voorgenomen besluit om de vestigingsplaats naar een andere staat over te hevelen wel.
Let wel, ik heb alleen de tekst van Nu.nl gebruikt en heb dus geen compleet beeld van, of gefundeerd oordeel over, deze kwestie. Als je iets verder graaft hebben diverse media hierover meer details gepubliceerd. En dan wordt het beeld al enigszins genuanceerder.
Wel sprong bij het lezen van het artikel op Nu.nl meteen een niet-groen waarschuwingslampje bij me aan: er zit een compliance-aspect aan deze kwestie!
De primaire compliance reactie
Wij blauwe moraalridders zullen meteen “belangenverstrengeling!!!” roepen; de RvB laat persoonlijke belangen prevaleren boven de belangen van het bedrijf en komt tot een niet-optimaal besluit voor de organisatie (veronderstellend dat het allemaal waar is uiteraard). Zij laten de belangen van hun persoonlijke relatie zwaarder wegen dan het belang van Tesla.
En over de wens van verplaatsen van de administratieve zetel naar een andere staat kun je een soortgelijke opmerking maken: dat is in het persoonlijk belang van Musk en niet in dat van Tesla.
Even een stapje terug
Als we even en stapje terug zetten en van een afstand deze kwestie beschouwen, dan zie je dat een persoon, de topman van een/zijn bedrijf, vanuit zijn eigen belang (zo’n 485 miljard dollar is echt wel een belang…) handelt en boos is op de lokale rechtspraak.
Maar wat is nu het nadeel voor Tesla hiervan? Door de gereduceerde prijs krijgt Tesla minder voor haar nieuwe aandelen, maar er komt wel geld naar Tesla op het moment dat de opties worden uitgeoefend. En de verplaatsing naar een andere staat heeft op voorhand geen nadelen (even als veronderstelling).
Hoe erg is het dan wat er gebeurt? En wat missen wij bij de beeldvorming? Is het van belang om Musk ‘aan boord te houden’ vanwege zijn bijdrage? Is het een manier om additionele aandelen uit te geven? Worden op deze manier misschien aftrekbare kosten gemaakt die via een aandelenstorting terugvloeien en een fiscale aftrekpost vormen die het rendement van Tesla verhogen? Ik weet het niet en wij allemaal niet.
Wat maakt belangenafweging tot belangenverstrengeling?
Laten we ‘for argument’s sake’ veronderstellen dat deze besluiten daadwerkelijk in het belang van Tesla en haar stakeholders zijn. Mogen we dan toch als compliance officer moralistisch zijn en deze gang van zaken bekritiseren? Ik denk van wel. Want ook al is de besluitvorming evenwichtig, dan nog is er een schijn van belangenverstrengeling.
En die schijn is waar we al op aanslaan, wat in Nederland maatschappelijk als ongewenst wordt beschouwd. Het artikel op Nu.nl biedt genoeg elementen om schijn van belangenverstrengeling te veronderstellen. En daarmee is dat in onze ogen al ongewenst.
Ik vraag me daarbij overigens wel af in hoeverre dit de reputatie van Tesla en/of Elon Musk schaadt en wat het effect van die reputatieschade dan is. Want in USA gelden andere waarden en normen; bijvoorbeeld de beloning van een topman kent daar heel andere maatstaven.
Wat kunnen we hiervan leren?
Als de RvB van Tesla een duidelijke argumentatie had gehad voor het toekennen van de beloning zou de rechtbank de beloning waarschijnlijk niet hebben verworpen en hadden nog meer aandeelhouders het voorstel gesteund: het belang van de organisatie is vaak ook voor een deel in het belang van de aandeelhouder, zeker van de institutionele beleggers. En dan hadden we collectief bewondering gehad voor dit besluit. Maar nu geeft dit bericht een negatieve emotie, helemaal als we de marktpositie van Tesla en allerlei andere verhalen en geruchten over het bedrijf in onze beeldvorming toelaten.
Transparantie en openheid over afwegingen in besluitvorming zijn dus belangrijke maatregelen om schijn van belangenverstrengeling te voorkomen. Want elke stakeholder zal een eigen invulling geven aan het belang van de onderneming. Als we de afweging van de RvB niet kennen zal elk besluit twijfelachtig zijn gezien de samenstelling van die RvB in deze casus.
Een heel andere les die ik hieruit trek is mijn eigen oordeelsvorming: broer en persoonlijke (zaken)relaties in de RvB die de exorbitant hoge beloning (hoogste ooit in USA) goedkeurt en een boze Musk die de statutaire zetel even verplaatst; oordeel is belangenverstrengeling! Maar ik laat me dan leiden door sentiment, door veronderstellingen en misschien ook wel wat calvinistische jaloezie over de hoge beloning. Het is blijkbaar lekker om zaken negatief uit te leggen. En dat is iets wat ik niet wil; niet voor mezelf maar ook niet voor mijn vak en vakgenoten. Laten we objectief en nuchter blijven in ons werk. Het is heel makkelijk om snel te beoordelen en te oordelen, maar feitenkennis is en blijft de pijler van ons werk. Bij bekende personen of extreme zaken ligt het gevaar op de loer dat de emotie de ratio overneemt.
Wat vindt DNB?
DNB heeft in haar recente rapport Integriteitstoezicht in beeld bij meerdere sectoren aandacht gevraagd voor diverse vormen van belangenverstrengeling. Het bericht over Tesla is een signaal dat dit een heel actueel onderwerp is. Helemaal als ‘schijn van’ daaraan wordt toegevoegd.
Transparantie en uitleg van besluitvorming zijn hier belangrijke beheersmaatregelen, naast countervailing power en de regeltjes over nevenfuncties en uitnodigingen en geschenken die we allemaal wel kennen. Want de buitenwereld weet niet welke argumenten bij de besluitvorming zijn meegewogen. Maar de buitenwereld heeft wel een mening; transparantie kan dan helpen om de schijn weg te nemen. Om te laten zien dat het gaat om belangenbehartiging, en niet om belangenverstrengeling.
Wat vind ik?
Ik zie dat vrijwel al onze pensioenfondsklanten mogelijke schijn van belangenverstrengeling elke vergadering vooraf inventariseren en eventueel daarop handelen en vervolgens uitgebreid vastleggen hoe zij zijn omgegaan met dat mogelijke belangenconflict. En ook vastleggen hoe de belangenafweging heeft plaatsgevonden. Transparant en vanuit volle overtuiging dat zij er zitten voor de deelnemers en niet voor zichzelf of hun achterban. Hulde! Doen ze goed!
Zouden dergelijke notulen de rechter van Delaware op andere gedachten hebben gebracht? Ik ben er zeker van; ook die grote aandeelhouders zouden een degelijk onderbouwd voorstel wél hebben gesteund. Maar dan had er een weloverwogen voorstel gelegen waarbij deze keuze het best mogelijke resultaat voor Tesla was geweest.
Leermoment
Mijn leermoment is dat ik me te makkelijk door de informatieverstrekking liet (ver)leiden tot een ongenuanceerde mening hierover: als compliance officer moet je meer tijd besteden aan het verzamelen van feiten als basis voor je oordeelsvorming. Bekende namen trekken ongewild laadjes met gevoelens en gedachten open die je dan onterecht meeneemt in je beeldvorming.
Herkenbaar?
Vragen hierover? Neem gerust contact met ons op, wij denken graag met je mee!
