We kunnen veel leren van klokkenluiderszaken waarbij het niet goed is gegaan. Denk bijvoorbeeld aan de zaken van Frits Veerman, Arthur Gotlieb en Ad Bos. Het is heel goed dat we lering trekken uit deze zaken maar het is ook goed om te leren van dingen die wel goed zijn gegaan.
De Universiteit Utrecht heeft recent het onderzoeksrapport ‘Melden met succes’ gepubliceerd waarbij zij – in opdracht van het Huis voor Klokkenluiders – niet kijken naar gemaakte fouten, maar juist de geleerde lessen uit succesvolle meldtrajecten delen. Zij hebben hier met name gekeken naar de interacties tussen:
Een verfrissende aanpak. Fijn dat er nu ook aandacht is voor meldtrajecten waarbij het goed is verlopen. Over succesvolle meldingstrajecten wordt immers zelden gecommuniceerd. Ik vind dit een gunstige ontwikkeling voor het imago van ‘de klokkenluider’.
Factoren bij succesvolle meldtrajecten
De Universiteit Utrecht heeft vier succesvolle meldtrajecten onderzocht om te kijken wat we daarvan kunnen leren. De onderzochte meldtrajecten vonden plaats bij verschillende overheidsorganisaties en een private organisatie. De inhoudelijke meldingen waren divers: (1) het lekken van vertrouwelijke informatie, (2) diefstal, (3) discriminatie en racisme en (4) angstcultuur in combinatie met belangenverstrengeling.
Het onderzoeksteam zag in de vier onderzochte trajecten de volgende factoren terugkomen:
Tijdens het onderzoek werd vastgesteld dat betrokkenen bij een meldtraject meer belang hechten aan een rechtvaardige manier van het proces – de informatievoorziening en de manier waarop men met elkaar omgaat – dan de uitkomst van het onderzoek.
Een kleine kanttekening vanuit mijn zijde is hierbij wel op zijn plaats. Er zijn namelijk alleen meldtrajecten onderzocht waarvan de direct betrokken actoren, waaronder in elk geval de melder en een vertegenwoordiging van de organisatie, gezamenlijk van oordeel zijn dat deze naar tevredenheid is verlopen. Ik vraag me zodoende af, of je deze conclusie zo kunt stellen wanneer alleen meldtrajecten zijn onderzocht waarbij het uitgangspunt een goed verlopen proces was.
Rechtvaardig proces
In de podcast die het Huis van Klokkenluiders samen met de Universiteit Utrecht hebben opgenomen over het onderzoek, werd gevraagd wat maakt dat het proces rechtvaardig is. Volgens onderzoeker Leoni Heres is dat terug te brengen naar
Praktische voorbeelden
In de podcast en het rapport wordt een aantal voorbeelden genoemd die een positief effect hebben gehad op het meldtraject:
Aanbevelingen
De onderzoekers doen de volgende aanbevelingen t.a.v. een goed/succesvol meldtraject:
Hoe kun je deze inzichten omzetten in de praktijk?
In dit onderzoek wordt uitgegaan van organisaties die hun meldsysteem op orde hebben. Daarmee wordt in dit kader bedoeld dat er een meldregeling (zoals bijvoorbeeld een klokkenluidersregeling), een meldpunt (zoals bijvoorbeeld een compliance officer) en vertrouwenspersonen zijn. Wanneer je dit als organisatie op orde hebt kun je mijn inziens vier belangrijke stappen ondernemen naar aanleiding van dit onderzoek:
Contact
Heb je vragen over het inrichten van een meldsysteem, een klokkenluidersregeling of de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders? Neem gerust contact om met ons. We ondersteunen veel organisaties bij de opzet en uitvoering van meldsystemen en klokkenluidersregelingen.
Bron: Succesvol melden | Integriteit bevorderen | Huisvoorklokkenluiders en Succesvol intern melden van integriteitsschendingen – Nieuws – Universiteit Utrecht (uu.nl).