Afgelopen week heb ik de oorlogsfilm Unbroken gezien. Een bijzondere, emotionele en heftige film. Waarom heftig? Omdat ik mij erover blijf verbazen waar mensen (met macht) toe instaat zijn. De verschrikkelijke dingen die mensen elkaar hebben aangedaan en nog steeds aandoen.
In het nieuws en op straat kunnen we er niet omheen: de oorlog in Oekraïne die nog steeds gaande is, steeds meer vluchtelingen die een veilige haven zoeken. De oorlog, het machtsvertoon van Poetin, het lijden van de Oekraïense mensen en kwetsbaarheid van de samenleving hebben mij – net als vele anderen – aan het denken gezet. Er gaan een hoop vragen door mijn hoofd: hoe kan het zijn dat er anno nu nog een oorlog gevoerd wordt? Hebben we dan echt niks geleerd van het verleden? Hoe kunnen mensen elkaars huis, haard en nog erger: het leven ontnemen? Waar komt al die haat en nijd ‘ineens’ vandaan? En waarom wordt het hebben van macht vaak zo verkeerd gebruikt?
Machtsmisbruik
Een hoop vragen…en nu blijf ik hangen op het stukje ‘macht’. Macht is niet per definitie verkeerd. Je kunt het ten goede gebruiken, maar je kunt er ook misbruik van maken. Macht is niet per definitie verkeerd. Je kunt het ten goede gebruiken, maar je kunt er ook misbruik van maken. Dat geldt voor machthebbers die landen besturen, maar ook voor machthebbers in organisaties. Iedereen kent wel voorbeelden van een goede of juist een slechte inzet van macht. En dagelijks hoor of lees je wel nieuws waarbij je weer aan het denken wordt gezet over de inzet van macht.
Denk bijvoorbeeld aan het zero-covid beleid in China of het accepteren van een bonus van 1,8 miljoen euro door de CEO van Philips, ondanks een sterk advies van de aandeelhouders om dat niet te doen?
Machtsvertoon
Op 9 mei werd in Rusland de Dag van de Overwinning gevierd. De dag waarop wordt stilgestaan bij de overwinning op Nazi-Duitsland, een mooie gelegenheid voor Vladimir Poetin om zijn militaire macht te tonen. Net als de daadwerkelijke inzet van macht is ook het vertoon van macht niks nieuws. En machtsvertoon komt niet alleen voor bij grote leiders zoals Poetin, maar ook binnen het ‘gewone’ bedrijfsleven. Heb jij je wel eens afgevraagd waarom de directie een aparte parkeerplaats heeft? Waarom managers een beter koffieautomaat hebben? Of waarom jij alle vervelende taken op je moet nemen?
Eerlijkheid en angst
Recent schrokken we allemaal van het machtsmisbruik binnen The Voice of Holland. Hoe kan het zijn dat dit zo lang heeft gespeeld? En waarom is er niet eerder iets gezegd? Maar vergeet ook niet alle ‘onbekende’ voorbeelden: de leidinggevende die misbruik maakt van zijn positie, de manager die (bevriende) collega’s voortrekt of de directie die niet open staat voor eigen inbreng. We durven er lang niet altijd tegenin te gaan, maar waarom eigenlijk niet?
Een pakkende quote die ik onlangs voorbij zag komen geeft hier naar mijn mening een mooi en zeer confronterend antwoord op: “Eerlijkheid duurt het langst, maar verliest het van de angst”.
Angst voelen we allemaal: Hoor ik er wel bij? Doe ik het wel goed? Niemand zit te wachten op mijn mening. Ik zeg maar niks, er wordt toch niets mee gedaan. Als ik maar niet word ontslagen. Het meelopen, volgen en zwijgen is dan ook een gemakkelijke en veilige optie.
Zwijgen is geen optie
Maar zwijgen is geen optie! Naar aanleiding van het schandaal bij The Voice of Holland is de vraag naar vertrouwenspersonen enorm gegroeid. Het ging hier om mensen die zelf iets hebben meegemaakt en nu net dat laatste zetje hebben gehad om hun verhaal te doen, maar ook om bedrijven die nu snel een vertrouwenspersoon willen inhuren. Het is jammer dat er soms eerst iets ergs moet gebeuren voor we het belang ervan inzien en net dat extra zetje krijgen om het nu echt te regelen / uit te spreken.
Ik hoop dat de aanvragen vanuit goede bedoelingen komen – het goed geregeld willen hebben voor de medewerkers – en niet uit angst om aan de schandpaal genageld te worden. Er is gelukkig wel weer een grote stap gezet. Hopelijk zullen meer bedrijven volgen en creëren we zo een en veilige en prettige werkomgeving voor iedereen. Machtsmisbruik zal er (waarschijnlijk) altijd zijn, maar als we af kunnen komen van de angst die daaruit voortkomt en een luisterend oor kunnen bieden aan iedereen die dat nodig heeft, hebben we al een flinke slag geslagen.