Transparency International heeft in samenwerking met Transparency International Nederland en vier andere chapters de Best Practice Guide voor wetgeving ter bescherming van klokkenluiders ontwikkeld. Deze guide moet beleidsmakers en pleitbezorgers op het gebied van klokkenluiden ondersteunen de internationale beginselen voor klokkenluiderswetgeving in nationaal recht te implementeren.
De fundering van de Best Practices Guide berust op de International Principle for Whistleblower Legislation. Voor elk beginsel geeft de gids aan wat de huidige good practices zijn en waarom. Waar mogelijk geeft het voorbeelden uit bestaande nationale wetgeving of toekomstige best practices. De gids kan als een geheel worden gelezen of worden toegepast voor specifieke beginselen die van bijzonder belang zijn voor de gebruiker, maar altijd in overeenstemming met de International Principles for Whistleblower Legislation.
Do’s:
- Behandel een breed scala aan categorieën van misstanden.
- Zorg voor een brede definitie van klokkenluider, naast de traditionele relatie tussen werknemer en werkgever.
- Behandel zowel de publieke als de private sector.
Don’ts:
- Geen exhaustieve of gesloten lijst van te melden misstanden.
- Geen publiek belangtest (sluit liever privékwesties bij de tewerkstelling expliciet uit of veronderstel tenminste dat de openbaarmaking in het algemeen belang is).
- Geen test voor goede trouw of motivatie (neem liever de ‘redelijke overtuiging dat de informatie waar is’-benadering aan).
Do’s
- Zorg voor een brede bescherming tegen alle oneerlijke behandelingen, inclusief meer discrete vormen zoals uitsluiting.
- Vertrouwelijkheid moet alle informatie omvatten die de klokkenluider identificeert.
- Overweeg om anonieme meldingen toe te staan.
- Bied bescherming tegen vergeldingsacties buiten de werkplek (zoals juridische acties).
Don’ts
- Openbaarmaking mag niet worden verworpen alleen omdat het anoniem is gedaan.
Do’s
- Verschaffen van meerdere mogelijkheden voor het openbaar maken van informatie.
- Maak het verplicht voor organisaties in de publieke en private sector boven een bepaalde omvang om interne klokkenluidersregelingen in te stellen.
- Minimumnormen voor klokkenluidersmechanismen uiteenzetten.
- Laat publieke openbaarmaking onder bepaalde omstandigheden toe.
- Biedt klokkenluiders de mogelijkheid om meldingen te doen met betrekking tot nationale veiligheid en staatsgeheimen, onder meer via een onafhankelijk toezichtsorgaan.
- Verstrek advieskanalen.
- Zorg voor training van alle partijen die betrokken zijn bij de implementatie van de wet.
- Stel een verplichting in om de meldingen op te volgen.
- Laat klokkenluiders bij het onderzoeksproces betrokken zijn.
Don’ts
- Geen gelaagde aanpak: beperk de klokkenluiders niet tot toezichthouders en autoriteiten (geen verdere vereisten dan voor interne rapportage).
Do’s
- Leg de bewijslast op de werkgever om vast te stellen dat eventuele schade geleden door de klokkenluider niet gekoppeld is aan zijn of haar openbaarmaking.
- Geef klokkenluiders tussentijdse ondersteuning.
- Zorg voor een volledig scala aan rechtsmiddelen, financiële en andere, met betrekking tot alle directe, indirecte, vroegere en toekomstige gevolgen van oneerlijke behandeling.
- Overweeg juridische en financiële hulp te bieden aan klokkenluiders.
- Zorg voor een commissie voor meldingen van klokkenluiders die eerlijk, onpartijdig en tijdig worden beoordeeld.
- Overweeg niet-financiële vergoedingen voor klokkenluiders.
Don’ts
- Stel geen limiet in voor rehabilitatie van klokkenluiders (dit moet een volledige rehabilitatie zijn).
- Plaats geen barrières zoals gerechtskosten in de weg van klokkenluiders die claims indienen.
Do’s
- Zet een onafhankelijk bureau op dat verantwoordelijk is voor de effectieve implementatie en handhaving van de wet ter bescherming van klokkenluiders.
- Geef een dergelijke instantie de juiste macht en middelen.
- Geef advies aan klokkenluiders.
- Promoot klokkenluiden door middel van bewustmakingscampagnes.
- Monitor interne klokkenluidersregelingen van organisaties.
- Pak ongeoorloofd onderzoek van misstanden aan.
Do’s
- Beschik over een speciale, uitgebreide en samenhangende klokkenluiderswet.
- Bied een mechanisme voor het verzamelen en publiceren van gegevens over klokkenluiders.
- Zorg voor periodieke herziening en update van de wet.
- Zorg ervoor dat een breed scala van belanghebbenden betrokken is bij alle wetgevingsprocessen.
Don’ts
- Geen sectorale benadering.Onderkant formulier
Bron: Transparency International
