Op 30 september 2021 was het rondetafelgesprek van de Commissie Binnenlandse zaken over de EU-Klokkenluidersrichtlijn. In drie etappes werden experts uitgenodigd om hun visie over de Wet te geven en vragen van Kamerleden te beantwoorden:
Onderstaand heb ik een aantal belangrijke punten opgenomen die in het gesprek naar voren kwamen die mogelijk effect kunnen hebben op het voorstel van de Wet bescherming klokkenluiders of nuttig zijn bij de implementatie van de wet in je eigen organisatie.
Wetgevingstraject op pauze?
Transparancy International (TI) roept de Tweede Kamer op om pas op de plaats te maken met de Wet bescherming klokkenluiders. Directeur Lousewies van der Laan legde tijdens het rondetafelgesprek van de Tweede Kamer uit dat Nederland gewoon een verzoek zou kunnen indienen dat we de richtlijn een jaar later implementeren, zodat we het als Nederland goed kunnen doen. Niet alleen TI, maar ook de andere genodigde specialisten drongen aan op een pauze van het wetsvoorstel. De specialisten uit andere landen gaven aan dat de kans groot was dat meerdere landen de deadline van 17 december niet gaan halen. Het is op dit moment nog niet duidelijk in hoeverre de Kamerleden deze oproep zullen overnemen.
Misstanden en inbreuken op Unierecht
Transparancy International roept op om in de aanstaande wet geen onderscheid meer te maken tussen een misstand en een inbreuk van Unierecht. Op grond van het wetsvoorstel moet de melder nu inschatten of sprake is van een overtreding op grond van nationaal recht of een overtreding van Unierecht, zodat de melder de route kan bepalen. TI betoog dat het onderscheid tussen nationaal en internationaal recht voor juristen al lastig te maken is, laat staan voor een niet juridisch geschoolde medewerker. De buitenlandse experts sloten hierbij aan. Daarnaast werd een oproep gedaan door verschillende experts om het element van ‘maatschappelijk belang’ uit de definitie te halen.
De manier van melden en het verwerken van meldingen is onduidelijk
Het Huis heeft – net als TI – kritiek op de wet gezien de onduidelijkheid die met dit wetsvoorstel wordt gecreëerd. Niet alleen voor de melders, maar ook voor de werkgevers en voor de autoriteiten wordt het proces van melden onduidelijker.
Straf ook de werkgever
Een kritiekpunt dat de FNV aandraagt is dat medewerkers op grond van deze nieuwe wet gestraft mogen worden wanneer zij onjuiste informatie hebben gegeven, maar dat werkgevers bij het maken van verwijtbare fouten niet gestraft worden.
Het Huis onderstreept het belang van de mogelijkheid van het opleggen van sancties voor werkgevers die zich niet aan de regels houden. De EU richtlijn biedt die mogelijkheid, maar dit is niet in onze nationale wetgeving terecht gekomen. Ook het ‘naming & shaming’ ziet het Huis graag opgenomen in de nieuwe wet. De experts vanuit het buitenland roepen hier ook toe op. Zij zien het Huis als een unieke organisatie in Europa die een goed voorbeeld kan vormen voor de rest van Europa. Zij geven daarbij echter ook aan dat het Huis vleugellam blijft wanneer het Huis geen sancties mag stellen.
Noodzaak voor het steunfonds
Het Huis heeft nog eens onderstreept hoe belangrijk het is dat er een steunfonds komt, zodat het Huis aanvullende juridische, psychosociale bijstand kan verlenen aan melders. In de huidige situatie dragen melders deze kosten zelf, terwijl zij niet voor het eigen belang, maar voor het algemeen belang op komen. Hoewel door de minister een pilot is voorgesteld, helpt deze pilot de melders van nu onvoldoende. Een aantal van de experts benoemde eveneens het belang van dit steunfonds zodat klokkenluiders financieel ontlast worden.
Aangrijpend
Uit de bijdragen van de mevrouw Fidelia Onoghaife, de heer de Wit, de heer Veerman en mevrouw Wortel (de kinderen van klokkenluider Frits Veerman) bleek hoeveel impact het klokkenluiden op hun levens heeft gehad. Vanuit hun ervaringen hebben zij opgeroepen om het wetsvoorstel nog op een aantal punten te verbeteren. De bijdragen van de ervaringsdeskundigen zijn de moeite waard om te beluisteren. Je kunt het ronde tafel gesprek per spreker afluisteren.
Achtergrondinformatie
Klik hier om het rondetafelgesprek terug te kijken en hier voor de formele vastlegging van het gesprek. Mocht je het verdere verloop van het wetgevingstraject willen inzien, zie dan hier.
Meer informatie?
Wil je meer informatie over de gevolgen van de Wet bescherming klokkenluiders? Informatie over wat je als organisatie moet doen om te voldoen? Of heb je andere vragen? Neem dan gerust contact met mij op.