Gewijzigde tekst voor Wet bescherming klokkenluiders is bekend

Op 30 juni heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de tweede nota van wijziging voor de aanstaande Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) aan de Tweede Kamer aangeboden. Ook is direct de doorlopende tekst van de Wbk beschikbaar gesteld. In deze doorlopende tekst is goed weergegeven welke teksten uit de huidige wet komen en welke onderdelen zijn toegevoegd of aangepast tijdens dit wetgevingstraject. Hopelijk hebben we hiermee de finale versie van de wettekst te pakken.

De minister geeft in haar begeleidende brief antwoord op de vragen vanuit de commissie binnenlandse zaken van de Tweede Kamer en reageert ook uitgebreid op de initiatiefnota van Omtzigt (waarvan ze overigens maar weinig punten overneemt in haar nota van wijziging). Daarnaast geeft ze een update over de pilots van de juridische en psychosociale ondersteuning van klokkenluiders. Verder heeft ze nader toegelicht dat er dit najaar een campagne gestart wordt om een veilig werk- en meldklimaat te bevorderen.

Wat is er gewijzigd?

Ik heb op een rijtje gezet wat er sinds de laatste nota van wijziging in december 2021 nu is gewijzigd.

Misstand

• In de nieuwe tekst wordt gewerkt met één term: misstand. Het begrip EU-inbreuk is opgenomen in de definitie van misstand.
• Schending of een gevaar van schending van interne regels van de werkgever waarbij het maatschappelijk belang in het geding is, valt nu ook onder een misstand.

Het ‘maatschappelijk belang’ is nog steeds, ondanks verschillende verzoeken van experts en in het bijzonder Omtzigt, onderdeel van de definitie. De minister vreest dat anders te veel mensen een beroep zullen doen op de meldingsmogelijkheid en de bijbehorende bescherming. Wel wordt in de toelichting van de nota criteria genoemd die het Huis voor Klokkenluiders (en dus ook organisaties) kunnen hanteren bij de afweging of er sprake is van ‘maatschappelijk belang’.

 Instemming

• Werkgevers die geen verplichting hebben tot het instellen van een OR of een personeelsvertegenwoordiging moeten instemming krijgen van meer dan de helft van de personeelsleden. In de vorige versie werd alleen de OR genoemd, nu geldt dit ook voor organisaties die geen verplichting tot een personeelsvertegenwoordiging hebben.

Het Huis voor Klokkenluiders

• Het Huis voor Klokkenluiders (hierna: Huis) krijgt expliciet de taak toebedeeld om kennis te bevorderen over het voorkomen van misstanden.

Vertrouwelijk melden

• Een melder mag via een vertrouwenspersoon of een advocaat melden bij het Huis zodat de identiteit niet bekend wordt gemaakt bij het Huis.

Mocht een dergelijke melding uiteindelijk bij de rechter belanden, dan kan de rechter van de advocaat niet verlangen om de identiteit van de melder prijs te geven omdat een advocaat verschoningsrecht heeft. Een vertrouwenspersoon heeft dit recht niet. Melden via de vertrouwenspersoon zou er zodoende toe kunnen leiden dat de identiteit in geval van een rechtszaak wel bekend gemaakt moet worden.

Benadeling

• In het nieuwe tekstvoorstel worden niet limitatief voorbeelden genoemd van benadeling zodat duidelijker is wat hieronder verstaan kan worden.
• Functionarissen die optreden als onafhankelijk meldpunt dan wel onderzoekers zijn ook beschermd tegen benadeling.

Nietigheid van bedingen

• Het is verduidelijkt dat de nietigheid van zwijgbedingen alleen betrekking heeft op informatie over de misstand en niet meer op het gehele beding (dit betreft dus geen inhoudelijke wijzigingen ten opzichte van de vorige tekst).

Welke wijzigingen kunnen we hierna nog verwachten?

De minister heeft over een aantal punten aangegeven nog verder onderzoek te willen doen. Zij komt zodoende op een later moment nog terug op de onderstaande onderwerpen:

• Realisatie van een fonds voor juridische en psychosociale ondersteuning. Op dit moment loopt er een tweejarige pilot mediation en juridische ondersteuning bij de sector Rijk. Ook wordt gestart met een tweejarige pilot psychosociale ondersteuning vanuit de Stichting Slachtofferhulp Nederlands voor klokkenluiders. In 2023 wordt gestart met een brede pilot juridische ondersteuning voor alle klokkenluiders.
• De uitbreiding van het benadelingsverbod voor familieleden buiten het werkgerelateerde verband.
• Anoniem melden.
• Voordat bepaald wordt of er sprake zal zijn van wettelijk toezicht op de naleving van deze wet en eventueel wettelijke sancties, wil de minister eerst periodiek onderzoek doen naar de aanwezigheid van interne meldregelingen en de effectiviteit van de regelingen toetsen.
• Voor werkgevers die de Wbk niet naleven wordt verkend of zij een jaar van aanbestedingen kunnen worden uitgezonderd. Dit zou dan een van de mogelijke sanctioneringsmogelijkheden zijn als daartoe wordt besloten.
• Een waarborg dat gesprekken tussen bevoegde autoriteiten en melders niet kunnen worden afgeluisterd.

Gevolgen van de tweede nota

Hoewel er belangrijke wijzigingen worden voorgesteld in de tweede nota van wijziging valt het aantal wijzigingen dat je nu door moet voeren in je eigen beleid mee wanneer je al een concept beleid had geschreven gebaseerd op de wettekst van 14 december 2021. Wanneer je huidig beleid nog is gebaseerd op de huidige Wet huis voor klokkenluiders moet er wel veel gewijzigd worden.

Wat is de verwachte inwerkingtredingsdatum?

Het is voorlopig nog niet met zekerheid te zeggen wanneer de Wbk in werking zal treden.

Deze tweede nota van wijziging wordt op 7 juli in de commissie binnenlandse zaken besproken. Een behandeling in de Tweede Kamer zal pas na het zomerreces (na 5 september) plaats vinden.

Het zou mij daarom niet verwonderen dat de wet in het begin van het laatste kwartaal van 2022 in werking zal treden. De wet kent geen overgangstermijn. We adviseren om met enige regelmaat onze Wbk update pagina te checken of de planning van de Tweede Kamer te raadplegen.